Στην αύξηση της οικοδομικής δραστηριότητας και ό,τι αυτή συνεπάγεται για την αγορά εργασίας και την οικονομία γενικότερα και στη διευκόλυνση των επενδύσεων σε δημόσια ακίνητα τα οποία παραχωρούνται σε ιδιώτες, θα συμβάλει η Ψηφιακή Τράπεζα Γης (ΨΤΓ) που θεσμοθετείται με το Αναπτυξιακό Νομοσχέδιο του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, το οποίο συζητήθηκε στο υπουργικό συμβούλιο και θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση την επόμενη εβδομάδα.
Παράλληλα, η ΨΤΓ θα δώσει τη δυνατότητα σε χιλιάδες ιδιοκτήτες να ανακαινίσουν ακίνητα που έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα, αποτελεί εργαλείο (το οποίο επιλύει το πρόβλημα της εξασφάλισης χρηματοδότησης) στους δήμους ώστε να προχωρήσουν απαλλοτριώσεις για τη δημιουργία κοινόχρηστων χώρων (πάρκων κ.λπ.), προσφέρει τη δυνατότητα στους κατόχους αυθαιρέτων να αγοράσουν τον αναγκαίο συντελεστή δόμησης για να αποφύγουν την κατεδάφιση και επιλύει το πρόβλημα της αποζημίωσης των οικοδομικών συνεταιρισμών.
Η Τράπεζα Γης και η μεταφορά συντελεστή δόμησης ως έννοιες υφίστανται, αλλά ουσιαστικά ανενεργές έπειτα και από παρέμβαση του ΣτΕ (Συμβούλιο της Επικρατείας) για λόγους χωροταξικού σχεδιασμού. Με άλλα λόγια, υπάρχουν δικαιώματα δόμησης (διαθέσιμος συντελεστής) που δεν μπορούν να αξιοποιηθούν από τους ιδιοκτήτες του. Επίσης με βάση τον ισχύοντα νόμο για τα αυθαίρετα οι ιδιοκτήτες τους υποχρεούνται να αγοράσουν συντελεστή δόμησης, ώστε υπό προϋποθέσεις να αποφύγουν την κατεδάφιση και την ίδια στιγμή το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει επιβάλει στο κράτος να αποζημιώσει οικοδομικούς συνεταιρισμούς που έχουν χάσει το δικαίωμα δόμησης σε δασικές εκτάσεις μετά το 1975.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες της «ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗΣ» οι βασικότερες ρυθμίσεις για την Ψηφιακή Τράπεζα Γης στο υπό κατάρτιση νομοσχέδιο του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων είναι οι εξής:
Η ΨΤΓ δημιουργείται ως πλατφόρμα ηλεκτρονικής – απρόσωπης αγοράς και πώλησης δικαιωμάτων δόμησης με συγκεκριμένη χρηματική αξία που λειτουργεί και ως μηχανισμός αποζημίωσης δικαιούχων χωρίς κόστος για το Δημόσιο και ταυτόχρονα δημιουργεί πόρους για πράσινα έργα. Πωλητές και αγοραστές συντελεστή δόμησης έχουν τη δυνατότητα να καταχωρήσουν τα ακίνητά τους στην Ψηφιακή Τράπεζα Γης, μέσω της οποίας η μεταφορά συντελεστή δόμησης πραγματοποιείται ηλεκτρονικά και ως εκ τούτου δεν επιτρέπει την οποιαδήποτε απευθείας επαφή μεταξύ πωλητών και αγοραστών, ούτε την ουσιαστική ανάμιξη δημοσίων φορέων.
Παράλληλα οι 325 δήμοι της χώρας, στο πλαίσιο των νέων Τοπικών Χωρικών Σχεδίων (ΤΧΣ) που θα πρέπει να εκπονήσουν εντός των επομένων 3 ετών, ορίζουν τουλάχιστον μία ή δύο περιοχές ή όσες κρίνονται απαραίτητες, ως Ζώνες Υποδοχής Συντελεστή (ΖΥΣ). Στις ΖΥΣ θα επιτρέπεται η μεταφορά συντελεστή και θα προβλέπεται μειωμένη κάλυψη, αύξηση ύψους και συντελεστή δόμησης. Ένας δήμος έχει το δικαίωμα να ορίσει ΖΥΣ και πριν από την ολοκλήρωση του ΤΧΣ.
Στο νομοσχέδιο υπάρχει πρόβλεψη για την εγγραφή στην ΨΤΓ των τίτλων μεταφοράς συντελεστή δόμησης που έχουν ήδη εκδοθεί, έπειτα από τον αναγκαίο έλεγχο της αρμόδιας Διεύθυνσης του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Οι εν δυνάμει πωλητές συντελεστή δόμησης στην ΨΤΓ μεταξύ άλλων είναι: Οι ιδιοκτήτες διατηρητέων με τίτλους συντελεστή. Σύμφωνα με εκτιμήσεις ο διαθέσιμος συντελεστής υπολογίζεται σε 3.000.000 τ.μ. Οι ιδιοκτήτες των άλλων διατηρητέων που δεν έχουν τίτλους. Βάσει επίσης εκτιμήσεων μόνον 1 στους 10 ιδιοκτήτες έχει τίτλο συντελεστή. Οι ιδιοκτήτες δεσμευμένων κοινόχρηστων χώρων (απαλλοτριώσεις) που πρέπει να αποζημιωθούν αλλά δεν υπάρχουν χρήματα. Πρώην στρατόπεδα και εκτάσεις των Ενόπλων Δυνάμεων, παλαιά κτήρια του Δημοσίου προς απόσυρση, περιοχές (με δημόσια ή ιδιωτική περιουσία) που επιβάλλονται περιορισμοί δόμησης και ακίνητα οικοδομικών συνεταιρισμών σε δασικές εκτάσεις που χρήζουν αποζημίωσης από το Δημόσιο.
Εν δυνάμει αγοραστές συντελεστή δόμησης μεταξύ άλλων είναι: Οι επενδυτές με Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Δημοσίων Ακινήτων ΕΣΧΑΔΑ που έχουν ως νομική προϋπόθεση υλοποίησης της επένδυσης την αγορά συντελεστή. Οι υφιστάμενες ιδιοκτησίες στις ΖΥΣ και άλλες περιπτώσεις (αποκλίσεις εμβαδού, κίνητρα νόμων κ.λπ.) καθώς και οι ιδιοκτήτες αυθαιρέτων της κατηγορίας 5 των νόμων περί αυθαιρέτων (ν4178/2013, ν4495/2017 – παντελώς αυθαίρετα ή με πολύ μεγάλες υπερβάσεις) που έχουν εξαιρεθεί από την κατεδάφιση για 30 χρόνια και έχουν υποχρέωση αγοράς συντελεστή για την τακτοποίησή τους, εφόσον ολοκληρωθεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός. Πρόκειται για το 35% περίπου των δηλώσεων αυθαιρέτων, δηλαδή περίπου 400.000 ακίνητα μέχρι σήμερα. Βάσει εκτιμήσεων υφίσταται ανάγκη για συντελεστή δόμησης τουλάχιστον 5 εκατ. τ.μ.
Η διαδικασία
Ως προς τη διαδικασία που θα γίνεται η συναλλαγή, για κάθε ακίνητο – «πωλητή» θα εκδίδεται ηλεκτρονικά τίτλος μεταφοράς (υπερβάλλοντος) συντελεστή δόμησης από το υπουργείο Περιβάλλοντος και θα καταχωρείται στην ΨΤΓ, με την αξία του να υπολογίζεται βάσει τιμής ζώνης στην περιοχή που βρίσκεται και τα τετραγωνικά του. Ο αγοραστής καταχωρεί τον ζητούμενο συντελεστή δόμησης, για ακίνητο που βρίσκεται σε ΖΥΣ και το σύστημα αντιστοιχεί ηλεκτρονικά τον συντελεστή πωλητών και αγοραστών, κατά προτεραιότητα εντός του ιδίου δήμου. Η αξία που χρηματοδοτεί τη λειτουργία της ΨΤΓ δημιουργείται από τη διαφορά μεταξύ προσφερόμενης και ζητούμενης ποσότητας αλλά και της διαφοράς μεταξύ αξιών στις τιμές ζώνης κ.λπ.
Ειδικά ως προς τα διατηρητέα το νομοσχέδιο προβλέπει ότι ο ιδιοκτήτης τους αρχικά λαμβάνει το 30% της αξίας του συντελεστή δόμησης που πουλά και το υπόλοιπο 70% με την περάτωση και πιστοποίηση των εργασιών.
Ο αγοραστής λαμβάνει τον συντελεστή που αγόρασε και ο αντίστοιχος συντελεστής διαγράφεται από το ακίνητο προσφοράς και όλα εκτελούνται με αντίστοιχες εγγραφές στο κτηματολογικό γραφείο ή υποθηκοφυλακείο. Για κάθε μεταφορά συντελεστή δόμησης που πραγματοποιείται μέσω της ΨΤΓ προβλέπεται η υποχρέωση καταβολής από πωλητές και αγοραστές ποσού ίσου με το 5% της αντικειμενικής αξίας του μεταβιβαζόμενου συντελεστή δόμησης, το οποίο διατίθεται σε ειδικό λογαριασμό του Πράσινου Ταμείου για τη χρηματοδότηση δράσεων περιβαλλοντικής και πολεοδομικής εξισορρόπησης, με αποκλειστικό δικαιούχο τον δήμο όπου βρίσκεται το ακίνητο υποδοχής συντελεστή δόμησης.
