Η σχολική ετοιμότητα βασικά μας λέει αν ένα παιδί είναι έτοιμο και ικανό να προσαρμοστεί στις κοινωνικές και στις ακαδημαϊκές απαιτήσεις του σχολείου. Με άλλα λόγια η σχολική ετοιμότητα είναι η συνολική ωριμότητα που διαθέτει ένα παιδί (σωματική,  πνευματική, γνωστική, συναισθηματική, κοινωνική). Η πρώτη δημοτικού αποτελεί θεμέλιο λίθο για την γενικότερη μαθησιακή εξέλιξη κάθε παιδιού. Εκτός από την κατάλληλη ηλικία το παιδί θα πρέπει να έχει αποκτήσει συγκεκριμένες δεξιότητες και γνώσεις έτσι ώστε να μπορεί να αναπτύξει νέες δεξιότητες και γνώσεις.

Βασικά κομμάτια δεξιοτήτων που θα πρέπει να έχει κατακτήσει το παιδί κατά την είσοδό του στην πρώτη δημοτικού είναι:

·         Να δουλεύει και να κάνει κάτι μόνος του

·         Να ακούει και να προσέχει όταν κάποιος μιλά

·         Να μπορεί να συναναστρέφεται και να συνεργάζεται με συνομήλικα παιδιά π.χ να παίζει μαζί τους, να περιμένει τη σειρά του κ.ά

·         Να μπορεί να συμμετέχει σε δομημένα πλαίσια όπως το παιχνίδι και να παρακολουθεί την ώρα του παραμυθιού

·         Να έχει την ικανότητα να μένει μόνο του μακριά από τους γονείς. Θέματα αποχωρισμού, αν δηλαδή ο αποχωρισμός του προκαλεί άγχος, μπορούν να παρεμποδίσουν τη λειτουργία του παιδιού στο σχολικό περιβάλλον και στην τάξη.

·         Να ακολουθεί όρια και κανόνες

·         Να μπορεί να σκέφτεται πάνω σε προβλήματα που μπορεί να προκύπτουν και να βρίσκει μόνο του λύσεις για αυτά.

·         Να είναι σε καλό επίπεδο η περιγραφική και η αφηγηματική του ικανότητα. Να μπορεί να εκφράζεται κατανοητά, να μπορεί να μεταφέρει πληροφορίες που είδε άκουσε και έζησε, με σωστά δομημένο λόγο έχοντας αρχή μέση και τέλος σε αυτό που λέει.

·         Να ακολουθεί σύνθετες οδηγίες

·         Να αναγνωρίζει τα γράμματα και να αντιστοιχεί σωστά φώνημα με γράφημα

·         Να συνδέει ήχους με συλλαβές

·         Να αυτοεξυπηρετείται, να τρώει,  να ντύνεται, να πλένεται και να χρησιμοποιεί την τουαλέτα μόνο του

·         Να είναι προσανατολισμένο χωροχρονικά. Να γνωρίζει εποχές, ημέρες, μήνες, χρονική διάρκεια κτλ.

·         Να γνωρίζει σχήματα και χρώματα

·         Να γνωρίζει βασικές αντίθετες έννοιες

·         Να ξεχωρίζει το δεξί από το αριστερό

·         Να διατηρεί σωστή λαβή στο μολύβι και να χειρίζεται με επιδεξιότητα εργαλεία όπως το ψαλίδι.

·         Να ξεχωρίζει κατηγορίες ζώων,  φρούτων, λαχανικών.

Αν κάποιο παιδί δεν έχει κατακτήσει μικρό μέρος των παραπάνω δεξιοτήτων δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να προχωρήσει στην πρώτη δημοτικού, αλλά καλό θα ήταν να αξιολογηθεί πρώτα από ένα ειδικό.  

Αν στερείται των περισσοτέρων από αυτά τότε πιθανότατα δεν θα μπορεί να ανταποκριθεί στις σχολικές του υποχρεώσεις και Η σχολική του επίδοση θα είναι χαμηλή.  Έτσι θα δημιουργήσει χαμηλή αυτοεκτίμηση, μαθησιακές δυσκολίες και είναι πιθανό να παρουσιάσει άρνηση για το σχολείο, απείθαρχη συμπεριφορά ή και ψυχοσωματικά προβλήματα.

Σε περίπτωση που εντοπίσουμε έγκαιρα τις αδυναμίες του παιδιού, τότε ξεκινά ένα θεραπευτικό πρόγραμμα για να καλύψει τις αδυναμίες του και να ενταχθεί ομαλά στην πρώτη δημοτικού. Αν ο χρόνος είναι μικρός  και οι δυσκολίες μεγάλες, τότε προτείνεται η επαναφοίτηση του παιδιού στο νήπιο. Είναι προτιμότερο να επαναφοιτήσει ένα παιδί στο νήπιο, παρά να προχωρήσει στην πρώτη δημοτικού και να βιώσει την αποτυχία και συνάμα να μην μπορεί να καλύψει τις αδυναμίες του.

Πολλοί γονείς διστάζουν στο άκουσμα να επαναλάβει το παιδί τους το νήπιο. Θεωρούν ότι κάτι τέτοιο Όχι μόνο δεν θα το βοηθήσει αλλά θα το επηρεάσει αρνητικά, βλέποντας τους συμμαθητές του και τους φίλους του να προχωράνε και το ίδιο να μένει πίσω με τα «μικρά». Το παιδί όμως με αυτό τον τρόπο θα μπορεί να έχει το χρόνο να κατακτήσει πράγματα και να έρθει στο επίπεδο που η σχολική ετοιμότητα ορίζει, παρά να κινδυνέψει η γενικότερη μαθησιακή εξέλιξη του και να επηρεαστεί αρνητικά η ψυχολογία του.