Για χρόνια τα παιδιά Ρομά περίσσευαν στο σχολείο, όπως και σήμερα συνεχίζουν να περισσεύουν στα σχολεία κάποιων περιοχών. «Οι Ρομά δεν αγαπάνε τα γράμματα, δεν τα έχουν στο αίμα τους, στον πολιτισμό τους, στην κουλτούρα τους». Φράσεις που έχουν ακουστεί ακόμη και από επίσημα χείλη προκειμένου να καλυφθεί η διαχρονική αδιαφορία των θεσμών και της πολιτείας εις βάρος τους.
Η επιμονή των Ρομά του Δενδροποτάμου για την εκπαίδευση, όμως, διαψεύδει κάθε ρατσιστικό στερεότυπο και κάθε αποτυχία ενός συστήματος 30 χρόνων, που δεν κατάφερε να κάνει την σχολική ένταξη των ανθρώπων αυτών αυτονόητη.
Πέρυσι τον Ιούνιο, εννέα 15χρονοι Ρομά και άλλα δεκαεπτά 12χρονα παιδιά πήραν το απολυτήριο τους από το 5ο Διαπολιτισμικό Σχολείο Μενεμένης. Την ίδια στιγμή ολοκλήρωσαν τη φοίτησή τους στο τμήμα γραμματισμού ενηλίκων δεκαπέντε Ρομά γονείς των μαθητών του σχολείου και όχι μόνο, οι οποίοι για λόγους οικονομικούς, κοινωνικούς δεν μπόρεσαν να ολοκληρώσουν την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, όταν έπρεπε.
Το σχολείο τους βρίσκεται στον Δενδροπόταμο Μενεμένης, στην πιο υποβαθμισμένη περιοχή της Θεσσαλονίκης, από πλευράς αναπτυξιακών δομών. Από το 2000 έχει χαρακτηριστεί «Διαπολιτισμικό» λόγω της σύνθεσης του μαθητικού πληθυσμού. Στην πλειονότητά τους οι μαθητές μας είναι Ρομά και Παλιννοστούντες. Οι υπόλοιποι είναι γηγενείς, των οποίων η οικονομική κατάσταση βρίσκεται κάτω από τα όρια της φτώχειας, αγγίζοντας, πολλές φορές, την απόλυτη εξαθλίωση. Οι συνθήκες διαβίωσης μεγάλου αριθμού παιδιών είναι εξαιρετικά δύσκολες, καθώς ζουν ακόμη και σε παράγκες. Οι γονείς των περισσότερων παιδιών είναι αναλφάβητοι και δεν μπορούν να βοηθήσουν στην προσπάθεια εκπαίδευσής τους. Πολλά παιδιά, μάλιστα, αναγκάζονται να εργαστούν, προκειμένου να ενισχύσουν το οικογενειακό εισόδημα. Κατά συνέπεια, η φοίτησή τους στο σχολείο είναι ελλιπής, ενώ συχνά παρατηρείται το φαινόμενο παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας να φοιτούν σε μικρότερες τάξεις.
Παρά την αγωνία επιβίωσης -και όχι απλώς διαβίωσης- όμως δεν το έβαλαν κάτω και τα κατάφεραν. Ένας από τους μαθητές, ο Νεκτάριος, λίγες μέρες πριν την γιορτή αποφοίτησης έγραψε ένα αποχαιρετιστήριο γράμμα προς τους δασκάλους του. Ένα γράμμα που περιέχει την προσπάθεια, που έκαναν οι μαθητές και οι μαθήτριες Ρομά όλα τα προηγούμενα χρόνια. Περιέχει την παιδαγωγική πρόταση εκπαιδευτικής παρέμβασης και δράσης.. Ένα γράμμα που αναδεικνύει τη σημασία της εκπαίδευσης για τις κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες .
Ο Νεκτάριος έγραψε λοιπόν:
Πρωταγωνιστής και αγωνιστής στην προσπάθεια αυτή είναι ο Άγγελος Χατζηνικολάου, δάσκαλος στον Δενδροπόταμο αλλά και διδάκτορας του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης, του ΑΠΘ. O κ. Χατζηνικολάου, μίλησε στο Tvxs.gr, λέγοντας πως πρέπει να χτίσουμε «ένα σχολείο της υπόσχεσης και της ελπίδας. Ένα σχολείο δημοκρατικό, ανθρώπινο, ανοιχτό στην κοινωνία και την κοινωνική δικαιοσύνη. Ένα σχολείο ευαίσθητο στην αγωνία των ανθρώπων για μόρφωση, παρόλο που ξέρουμε ότι η υπόσχεση αυτή εξακολουθεί να είναι για πολλούς Ρομά μια ανεκπλήρωτη υπόσχεση».
Όπως υπενθυμίζει ο κ. Χατζηνικολάου, «ο αναλφαβητισμός των Ρομά και κατ’ επέκταση ο αποκλεισμός τους από τις εκπαιδευτικές δομές δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας δικής τους επιλογής, αλλά αποτέλεσμα θεσμικών μέτρων και πολιτικών αποφάσεων. Οι παρεμβάσεις που αφορούσαν την υποχρεωτικότητα της εκπαίδευσης για τα Ελληνόπουλα ή για τα παιδιά Ελλήνων πολιτών από την ίδρυση του σύγχρονου Ελληνικού Κράτους δεν ίσχυε για πολιτισμικές και γλωσσικές ομάδες, όπως οι Ρομά, που διέφεραν από την κυρίαρχη εθνοκεντρική ομάδα. Άλλωστε για χρόνια οι Ρομά δεν θεωρούνται Έλληνες πολίτες. Αφού δεν ήταν καταγεγραμμένοι πολίτες, δεν είχαν πρόσβαση στο εκπαιδευτικό σύστημα λόγο της απλουστευτικής απαίτησης δημόσιου πιστοποιητικού γέννησης, ενός εγγράφου απαραίτητου και υποχρεωτικού προκειμένου ένα παιδί να εγγραφεί σε κάποιο σχολείο της ελληνικής επικράτειας. Μια ομάδα με 1000ετή ιστορική παρουσία στον ελλαδικό χώρο στερήθηκε λοιπόν πολιτικών δικαιωμάτων με επιπτώσεις στην εκπαίδευση των χιλιάδων παιδιών της».
Η παιδική ηλικία των Ρομά επιβαρύνεται καθημερινά με εμπειρίες φτώχειας, κοινωνικών αποκλεισμών, ρατσισμών κι ανάληψης ευθυνών ενηλίκων. «Η παιδική ηλικία για παιδιά αποκλεισμένα από την παιδική ηλικία είναι μια σύγχρονη κοινωνική αδικία, που επιζητά όμως άμεσα δικαίωση», τονίζει ο κ. Χατζηνικολάου. Τίθεται λοιπόν το ερώτημα πώς τα παιδιά Ρομά ως αφανή-ανύπαρκτα όντα στην εκπαιδευτική πραγματικότητα για χρόνια θα μπορέσουν να καλύψουν και σε πόσο χρονικό διάστημα τις απαιτήσεις του εκπαιδευτικού συστήματος.
«Φαίνεται πως για το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα των νεοφιλελεύθερων αγορών τα παιδιά Ρομά κατατάσσονται στην κατηγορία των αποτυχημένων. Στην πραγματικότητα καταγράφονται ως οι αόρατοι μαθητές τους δεν έβλεπε για χρόνια το σχολείο μιας και στις στατιστικές καταγράφονται στην κατηγορία της σχολικής διαρροής. Αυτό που έχει παραβλέψει όμως το σχολείο, είναι ότι το ταξίδι τους από την κούνια, που πολλές φορές φτάνει ως τον τάφο, το συνοδεύει συνήθως η πείνα και η εξαθλίωση σε κάποια παράγκα», σημειώνει ο δάσκαλος του Διαπολιτισμικού Σχολείου Δενδροποτάμου. «Οι καταγραφές αυτές θα συνεχίσουν να εμφανίζονται όσο οι όποιες παρεμβάσεις για την εκπαίδευση των παιδιών Ρομά, δεν θα συνοδεύονται με ολιστικού τύπου παρεμβάσεις δηλαδή οικονομικού και κοινωνικού τύπου πολιτικές για τον περιορισμό, αν όχι την εξάλειψη, της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού», συμπληρώνει.
«Επίσης το σχολείο για χρόνια παρέβλεψε τα παιδιά Ρομά, γιατί έχει ενστερνιστεί ως αυτονόητο ότι οι ζωή των Ρομά- Τσιγγάνων είναι ένα διαρκές ταξίδι κάποιων φολκλόρ συμπεριφορών ταξιδευτών, γητευτών, μουσικών κλπ και αυτή η αποδοχή ως ερμηνεία βολεύει. Και σαν να μην έφτανε αυτό για χρόνια το παιδιά Ρομά θεωρούνταν στο σχολείο ως η δημόσια απειλή με αντικοινωνική συμπεριφορά», λέει. «Γύρω από αυτό το λόγο πλέκεται ένας μύθος ασυμβατότητας των παιδιών Ρομά με το σχολείο. Επιστέγασμα αυτού του μύθου είναι η δήθεν πτώση του επιπέδου μόρφωσης του σχολείου, η δήθεν πολιτισμική τους συμβατότητα των Ρομά με παραβατικές στην αρχή και στη συνέχεια βίαιες συμπεριφορές στο σχολείο. Ο μύθος αυτός διαμορφώνει συμπεριφορές της σχολικής κοινότητας με κύριο χαρακτηριστικό τη λήψη προληπτικών μέτρων, τα οποία συνήθως περιλαμβάνουν διαδικασίες μη αποδοχής των παιδιών αυτών στα σχολεία και έμμεσης ή και άμεσης αποπομπής τους», θα σημειώσει ο κ. Χατζηνικολάου.
«Όλα τα παιδιά μπορούν και πρέπει να μάθουν γράμματα για ένα καλύτερο και δικαιότερο μέλλον χωρίς αποκλεισμούς», είναι το μήνυμα που στέλνει ο δάσκαλος του 5ου Διαπολιτισμικού Σχολείου Δεδροποτάμου, και υπενθυμίζει ότι αυτή είναι και η βασική υπόσχεση και υποχρέωση κάθε εκπαιδευτικού. «Για μας η παρουσία των παιδιών Ρομά και των γονιών τους, των μεταναστών παλαιότερα και των προσφύγων πιο πρόσφατα στο σχολείο δεν πρόβλημα, αλλά πλούτος. Οι εμπειρίες όλων ως πολιτισμικός πλούτος και ταυτόχρονα μαθησιακό υλικό αφορά το σύνολο της σχολικής κοινότητας και από αυτό όλοι κερδίζουν: παιδιά, γονείς και δάσκαλοι», θα καταλήξει.
Για κάθε μαθητή του που πετυχαίνει να ολοκληρώσει το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ανατρέχει στο «Πρώτο Σκαλί» του Καβάφη:
Κι αν είσαι στο σκαλί το πρώτο, πρέπει
νάσαι υπερήφανος κ’ ευτυχισμένος.
Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι
τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.
Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο
πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει.
Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο
πρέπει με το δικαίωμά σου νάσαι
πολίτης εις των ιδεών την πόλι.
Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι
Τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα
Τι κάνει σήμερα η Πολιτεία για την ένταξη των Ρομά στην εκπαίδευση
1. Το ΥΠ.Π.Ε.Θ. για τη διασφάλιση ίσων ευκαιριών μάθησης προς τους μαθητές της χώρας ανέλαβε θεσμικές πρωτοβουλίες για τη εκπαιδευτική υποστήριξη ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, με την Ίδρυση των Ζωνών Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας (ΖΕΠ). Στις Τάξεις Υποδοχής ΖΕΠ οι μαθητές που δεν έχουν την απαιτούμενη γνώση της γλώσσας, υποστηρίζονται με τις κατάλληλες διδακτικές παρεμβάσεις ώστε να προσαρμοστούν και να ενταχθούν πλήρως στις κανονικές τάξεις στις οποίες είναι εγγεγραμμένοι.
2. Για την εγγραφή και την υποστήριξη της φοίτησης των παιδιών Ρομά οι προϊστάμενοι και οι διευθυντές των σχολικών μονάδων ενθαρρύνουν την προσέλευση των μαθητών Ρομά στο σχολείο διευκολύνοντας την εγγραφή και φοίτησή τους.
3. Το τρέχον σχολικό έτος, σε 46 σχολικές μονάδες της χώρας στις οποίες φοιτούν και μαθητές Ρομά, έχουν τοποθετηθεί κοινωνικοί λειτουργοί με σκοπό την ψυχοκοινωνική υποστήριξη και την αποτροπή της σχολικής διαρροής των μαθητών.
4. Το Υπουργείο Εργασίας Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, υλοποιεί σε 61 δήμους της χώρας το πρόγραμμα των σχολικών γευμάτων. Σκοπός του προγράμματος είναι η αντιμετώπιση των αναγκών σίτισης των μαθητών που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού καθώς και η αντιμετώπιση των φαινομένων της σχολικής διαρροής.
5. Με την ψήφιση του νόμου για τη δίχρονη προσχολική εκπαίδευση, σταδιακά γίνεται υποχρεωτική η φοίτηση στο νηπιαγωγείο για όλα τα παιδιά από την ηλικία των 4 ετών. Από το Σεπτέμβριο του 2018 σε 184 δήμους της χώρας εφαρμόζεται η δίχρονη υποχρεωτική προσχολική εκπαίδευση ενώ σε βάθος τριετίας θα εφαρμοστεί σε όλους τους δήμους της χώρας.
tvxs.gr
