“Άγχος στην Τρίτη Ηλικία”
Σταυρούλα Δελημπαλταδάκη Ψυχολόγος – Παιδαγωγός Άγιος Νικόλαος, 15.1.20
Η Τρίτη Ηλικία θα έπρεπε να είναι η ηλικιακή περίοδος του ανθρώπου που να μπορεί να απολαμβάνει τους κόπους και τις θυσίες των προηγούμενων δεκαετιών, να έχει και να χαίρεται τη φροντίδα των παιδιών του, να ξεκουράζεται, να ταξιδεύει, να έχει χρόνο για χόμπυ, δραστηριότητες, κοινωνικοποίηση, ιατρική φροντίδα και χαλάρωση.
Αντ΄αυτού τα τελευταία χρόνια οι άνθρωποι που βρίσκονται σε συνταξιοδότηση, όχι μόνο δεν απολαμβάνουν την καθημερινότητά τους και δεν ξεκουράζονται αλλά έχουν επιφορτιστεί με τη φροντίδα και την οικονομική ενίσχυση των παιδιών και των εγγονιών τους, βιώνοντας καθημερινά άγχος και στενοχώρια για τα προβλήματά τους.
Τα τελευταία χρόνια με την πολυεπίπεδη, αλλά κυρίαρχα οικονομική κρίση, οι ηλικιωμένοι με τις πενιχρές τους συντάξεις, την υψηλή φορολόγηση και τα σοβαρά προβλήματα στη δημόσια υγεία, τα αυξημένα νοσήματα και λόγω του χρόνιου στρες, βρίσκονται σε απόγνωση μη μπορώντας συχνά να εξασφαλίσουν ούτε τα ιατρικά τους έξοδα.
Μετά από τόσες δεκαετίες σκληρής εργασίας και θυσιών, καταλήγουν όχι μόνο να μην έχουν ποιότητα ζωής, γαλήνη κι ασφάλεια, αλλά να βυθίζονται στη φτώχεια, την κατάθλιψη, στην ταπείνωση, στην απομόνωση, στην κακουχία και στην αίσθηση αβοήθητου και αδιεξόδου.
Οι αυτοκτονίες των ηλικιωμένων τα τελευταία χρόνια, δυστυχώς, είναι αρκετά συχνές, μη μπορώντας να αντέξουν αυτή την κατάσταση.
Οι ηλικιωμένοι ξέροντας τα προβλήματα των παιδιών τους, σπάνια τα ενημερώνουν για τις δικές τους δυσκολίες και ακόμη πιο σπάνια ζητούν βοήθεια. Αντίθετα, πνίγονται στις ενοχές τους που οι ίδιοι δεν μπορούν να βοηθήσουν οικονομικά τα παιδιά και τα εγγόνια τους.
Αν προσμετρήσουμε κι άλλους επιβαρυντικούς παράγοντες, όπως η απώλεια ρόλων και ταυτότητας, ο φόβος για την ασθένεια και το θάνατο, η απώλεια αγαπημένων τους προσώπων, η μοναξιά, η αίσθηση ανημποριάς κι η ελλιπής αυτενέργεια, τυχόν συναισθηματικές εκκρεμότητες, η μειωμένη σωματική κι εγκεφαλική δραστηριότητα, η κακής ποιότητας ύπνου και διατροφής κ.ά. μπορούμε να αντιληφθούμε τη δεινή καθημερινότητα πολλών ηλικιωμένων σήμερα.
Είναι σκληρό και άδικο για τη γενιά των ανθρώπων που μας μεγάλωσε, που άντεξε πραγματικά μεγαλύτερες δυσκολίες με ελλιπή εφόδια (τεχνολογικά, πρακτικά κτλ) σε σχέση με μας, που μας παρέδωσε γνώσεις, περιουσιακά στοιχεία, υποστήριξη σε μας και στα παιδιά μας, να βιώνουν τόσο κακοποιητική και ψυχοπιεστική καθημερινότητα. Όχι μόνο να μην τους παρέχουμε όσα χρειάζονται αλλά να τους επιβαρύνουμε και με τα δικά μας προβλήματα, προσδοκώντας συνεχώς στήριξη οικονομική και πρακτική, δίχως να υπολογίζουμε την ηλικία τους και τα δικαιώματά τους στο τελευταίο κομμάτι της ζωής. Πολλοί από τους νεότερους δεν έχουν τρωθεί στις δυσκολίες της ζωής, δεν έχουν αναπτύξει ψυχική ανθεκτικότητα κι επαρκή δυναμισμό για να διαχειρίζονται άμεσα κι αποτελεσματικά τις αντιξοότητες της ζωής. Λείπει, επίσης, η προσαρμοστικότητα.
Τόσα χρόνια μετά την έλευση της οικονομικής κρίσης κι ακόμη δεν έχουμε αποδεχτεί τη νέα πραγματικότητα, δεν έχουμε προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες και δεν έχουμε επαρκώς αναπτύξει στρατηγικές επιβίωσης αλλά κι ευημερίας. Η προστατευτικότητα των ηλικιωμένων γονιών μας, η ανάγκη τους να μην περάσουμε κι εμείς τις δικές τους δυσκολίες και στερήσεις, εμάς τους νεότερους μας καθήλωσε στη θέση του παιδιού που χρήζει αέναης υποστήριξης κι εκείνους τους υποδούλωσε σε συνεχή αγώνα εξυπηρέτησης των δικών μας αναγκών, παραγκωνίζοντας τις δικές τους ανάγκες και πόσο μάλλον επιθυμίες.
Δεν τολμούν, οι περισσότεροι να ξοδέψουν τα χρήματά τους σε βόλτες, ταξίδια, οικιακή βοήθεια, ρούχα κτλ. Ζουν μέσα από τη δική μας ζωή, δίχως να αφήνουν το περιθώριο να ζήσουν την καθημερινότητά τους όσο πιο όμορφα και γαλήνια μπορούν, δίχως ενοχές. Ό,τι έχουν σε χρόνο, ενέργεια, χρήματα, σε μας τους νεότερους το διοχετεύουν και συχνά όχι από το περίσσευμά τους αλλά από το υστέρημά τους.
Στην Τρίτη Ηλικία θα πρέπει να κυριαρχούν τα δικαιώματα και να ελαχιστοποιούνται οι υποχρεώσεις. Οι ηλικιωμένοι θα πρέπει να απολαμβάνουν τις παροχές των κοινωνικών υπηρεσιών, των τοπικών φορέων του Δήμου τους, να έχουν την αμέριστη προσοχή και φροντίδα όλων, να αξιοποιούν κάθε τους στιγμή με τον πλέον ευχάριστο για εκείνους τρόπο και να ζητούν βοήθεια, όποτε χρειαστούν οτιδήποτε.
Το ραχάτι κι η ανέμελη καθημερινότητα ανήκει στα παιδιά και στους ηλικιωμένους. Εμείς οι νεότεροι οφείλουμε να διαχειριζόμαστε αυτόνομα τη ζωή μας και να επιδιώκουμε να στηρίζουμε οικονομικά και πρακτικά και τους ηλικιωμένους συγγενείς μας. Να απαντάμε με αισιοδοξία στο «τί κάνεις παιδί μου» και να μην τους επιβαρύνουμε με δυσάρεστα νέα που ούτως ή άλλως δεν μπορούν να βρουν λύση.
Να τους παροτρύνουμε να ζουν καλά και να τους καμαρώνουμε να απολαμβάνουν τη ζωή της, έπειτα από τον μόχθο δεκαετιών… Το αξίζουν και το χρειάζονται!!
Κι αν εμείς οι νεότεροι ξεχνιόμαστε και σας επιφορτίζουμε ή βολευτήκαμε στο να σας αναθέτουμε δικές μας ευθύνες κι υποχρεώσεις, να μας θέσετε όρια!! Μη μας λέτε πάντα «ναι»! Ακόμη κι αν μπορείτε, να θυμάστε πως εμείς ως νεότεροι μπορούμε καλύτερα!! Αφήστε μας να ωριμάσουμε, να δυναμώσουμε, να βρούμε τρόπους επιβίωσης, να θρηνήσουμε τις αποτυχίες μας και να δοκιμάσουμε νέα πράγματα. Η αγάπη σας, η ευχή σας, η συναισθηματική σας στήριξη μας είναι πολύτιμες και θα πρέπει να μας είναι αρκετές!!
Ξέρετε καλύτερα από εμάς τους νεότερους πως η ζωή έχει πάντα προβλήματα. Όμως παράλληλα είναι και πολύ όμορφη κι εμείς πρέπει να μάθουμε βιωματικά να ανακαλύπτουμε την ομορφιά και τη σοφία ακόμη και μες στις αποτυχίες και τις ανατροπές της. Αφήστε μας να ισορροπήσουμε το καλό με το κακό, τη δυσκολία με τη χαρά και να βρούμε τις δικές μας σταθερές στη ζωή, ώστε να είστε ήσυχοι πως και χωρίς εσάς, μια χαρά θα τα καταφέρνουμε. Όλοι επιβιώνουν ούτως ή άλλως!!
Δεν χρειάζεται, λοιπόν, να σας εξοντώνουμε, επειδή ακόμη μπορείτε λίγο… Κάντε οικονομία δυνάμεων για να συνεχίσετε να μπορείτε για πολύ πολύ καιρό ακόμη!! Όπως θα αναγκαστούμε να επιβιώνουμε και χωρίς εσάς, ας το κάνουμε από τώρα, όσο είσαστε ακόμη νέοι και λειτουργικοί! Άλλοι λαοί που έχουν στην κουλτούρα τους την ανεξαρτητοποίηση των παιδιών τους από την αρχή αμέσως της ενηλικίωσής τους, δεν αφήνουν περιθώρια για εξαρτημένες σχέσεις, ανώριμους κι ετερόφωτους ενήλικες. Δεν αγαπούν λιγότερο τα παιδιά τους, αλλά αγαπούν και σέβονται εξίσου και τον εαυτό τους!!
Ο ρόλος του γονέα, λαμβάνει τέλος στην ενηλικίωση των παιδιών τους κι η σχέση τους στηρίζεται έπειτα στην ισοτιμία, την αυτονομία, τον αλληλοσεβασμό κι αλληλοεκτίμηση. Σμίγουν από αγάπη κι όχι από ανάγκη. Δεν συμβιώνουν η μια γενιά με την άλλη, αλλά συμπορεύονται. Δεν ζει ο ένας μέσα από τη ζωή του άλλου, αλλά διανύει ο καθένας τη δική του πορεία ζωής, ανεξάρτητα κι αυτόνομα. Δεν χρειάζεται να αλλάξουμε άρδην τη δική μας την κουλτούρα ή τη δομή της δικής μας οικογένειας, όπως την αντιλαμβανόμαστε. Αλλά το να μπορούν οι ηλικιωμένοι να ζουν τη δική τους ζωή και να μπορούν απενοχοποιημένα να χαίρονται όσα παραπάνω μπορούν, είναι αυτονόητο δικαίωμα κι υποχρέωση ως προς τον εαυτόν τους!! Ας σεβαστούμε την Τρίτη Ηλικία, προσευχόμενοι πως θα μπορέσουμε να φτάσουμε κι εμείς σε αυτή την ηλικιακή φάση, απολαμβάνοντας τα ίδια προνόμια! Ας εστιάσουμε να μάθουμε από τους μεγαλύτερους κι εμείς και τα παιδιά μας, πολύτιμες γνώσεις, που τείνουν να χαθούν στο πέρασμα των χρόνων: τους αυτοσχεδιασμούς τους στις Τέχνες αλλά και στη ζωή, ξεχασμένες «τέχνες» (επαγγέλματα), τα μυστικά της κηπουρικής τους (το κλάδεμα, τα σπορικά τους, το μπόλιασμα, τη γνώση του καιρού για την κάθε αγροτική εργασία κ.ά), τη τέχνη της κουζίνας, τον αυθεντικό χορό τους, τη δεινότητά τους στη μαντινάδα και στο μοιρολόι, το τραγούδι, το αργαλειό, το κέντημα και το πλέξιμο και τόσα άλλα παραδοσιακά στοιχεία που ο κάθε τόπος και ο κάθε συγγενής μας κατέχει. Αυτά να ρουφήξουμε από την Τρίτη Ηλικία: τη γνώση και τη σοφία τους!! Να πάρουμε και να δώσουμε αγάπη, αυτή την μοναδική, αμερόληπτη, πανίσχυρη Αγάπη του γονέα προς το παιδί και το εγγόνι του, ως την πιο σπουδαία παρακαταθήκη για τη συναισθηματική μας ζωή! Να απολαμβάνουμε όσο περισσότερο μπορούμε τις στιγμές με τους ηλικιωμένους μας, κάνοντάς τους μέτοχους στις χαρές μας και στις παρέες μας γιατί η ζωή είναι σύντομη, πολύ σύντομη και απρόοπτη.
Σταυρούλα Δελημπαλταδάκη Ψυχολόγος – Παιδαγωγός Άγιος Νικόλαος, 15.1.20
Η Τρίτη Ηλικία θα έπρεπε να είναι η ηλικιακή περίοδος του ανθρώπου που να μπορεί να απολαμβάνει τους κόπους και τις θυσίες των προηγούμενων δεκαετιών, να έχει και να χαίρεται τη φροντίδα των παιδιών του, να ξεκουράζεται, να ταξιδεύει, να έχει χρόνο για χόμπυ, δραστηριότητες, κοινωνικοποίηση, ιατρική φροντίδα και χαλάρωση.
Αντ΄αυτού τα τελευταία χρόνια οι άνθρωποι που βρίσκονται σε συνταξιοδότηση, όχι μόνο δεν απολαμβάνουν την καθημερινότητά τους και δεν ξεκουράζονται αλλά έχουν επιφορτιστεί με τη φροντίδα και την οικονομική ενίσχυση των παιδιών και των εγγονιών τους, βιώνοντας καθημερινά άγχος και στενοχώρια για τα προβλήματά τους.
Τα τελευταία χρόνια με την πολυεπίπεδη, αλλά κυρίαρχα οικονομική κρίση, οι ηλικιωμένοι με τις πενιχρές τους συντάξεις, την υψηλή φορολόγηση και τα σοβαρά προβλήματα στη δημόσια υγεία, τα αυξημένα νοσήματα και λόγω του χρόνιου στρες, βρίσκονται σε απόγνωση μη μπορώντας συχνά να εξασφαλίσουν ούτε τα ιατρικά τους έξοδα.
Μετά από τόσες δεκαετίες σκληρής εργασίας και θυσιών, καταλήγουν όχι μόνο να μην έχουν ποιότητα ζωής, γαλήνη κι ασφάλεια, αλλά να βυθίζονται στη φτώχεια, την κατάθλιψη, στην ταπείνωση, στην απομόνωση, στην κακουχία και στην αίσθηση αβοήθητου και αδιεξόδου.
Οι αυτοκτονίες των ηλικιωμένων τα τελευταία χρόνια, δυστυχώς, είναι αρκετά συχνές, μη μπορώντας να αντέξουν αυτή την κατάσταση.
Οι ηλικιωμένοι ξέροντας τα προβλήματα των παιδιών τους, σπάνια τα ενημερώνουν για τις δικές τους δυσκολίες και ακόμη πιο σπάνια ζητούν βοήθεια. Αντίθετα, πνίγονται στις ενοχές τους που οι ίδιοι δεν μπορούν να βοηθήσουν οικονομικά τα παιδιά και τα εγγόνια τους.
Αν προσμετρήσουμε κι άλλους επιβαρυντικούς παράγοντες, όπως η απώλεια ρόλων και ταυτότητας, ο φόβος για την ασθένεια και το θάνατο, η απώλεια αγαπημένων τους προσώπων, η μοναξιά, η αίσθηση ανημποριάς κι η ελλιπής αυτενέργεια, τυχόν συναισθηματικές εκκρεμότητες, η μειωμένη σωματική κι εγκεφαλική δραστηριότητα, η κακής ποιότητας ύπνου και διατροφής κ.ά. μπορούμε να αντιληφθούμε τη δεινή καθημερινότητα πολλών ηλικιωμένων σήμερα.
Είναι σκληρό και άδικο για τη γενιά των ανθρώπων που μας μεγάλωσε, που άντεξε πραγματικά μεγαλύτερες δυσκολίες με ελλιπή εφόδια (τεχνολογικά, πρακτικά κτλ) σε σχέση με μας, που μας παρέδωσε γνώσεις, περιουσιακά στοιχεία, υποστήριξη σε μας και στα παιδιά μας, να βιώνουν τόσο κακοποιητική και ψυχοπιεστική καθημερινότητα. Όχι μόνο να μην τους παρέχουμε όσα χρειάζονται αλλά να τους επιβαρύνουμε και με τα δικά μας προβλήματα, προσδοκώντας συνεχώς στήριξη οικονομική και πρακτική, δίχως να υπολογίζουμε την ηλικία τους και τα δικαιώματά τους στο τελευταίο κομμάτι της ζωής. Πολλοί από τους νεότερους δεν έχουν τρωθεί στις δυσκολίες της ζωής, δεν έχουν αναπτύξει ψυχική ανθεκτικότητα κι επαρκή δυναμισμό για να διαχειρίζονται άμεσα κι αποτελεσματικά τις αντιξοότητες της ζωής. Λείπει, επίσης, η προσαρμοστικότητα.
Τόσα χρόνια μετά την έλευση της οικονομικής κρίσης κι ακόμη δεν έχουμε αποδεχτεί τη νέα πραγματικότητα, δεν έχουμε προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες και δεν έχουμε επαρκώς αναπτύξει στρατηγικές επιβίωσης αλλά κι ευημερίας. Η προστατευτικότητα των ηλικιωμένων γονιών μας, η ανάγκη τους να μην περάσουμε κι εμείς τις δικές τους δυσκολίες και στερήσεις, εμάς τους νεότερους μας καθήλωσε στη θέση του παιδιού που χρήζει αέναης υποστήριξης κι εκείνους τους υποδούλωσε σε συνεχή αγώνα εξυπηρέτησης των δικών μας αναγκών, παραγκωνίζοντας τις δικές τους ανάγκες και πόσο μάλλον επιθυμίες.
Δεν τολμούν, οι περισσότεροι να ξοδέψουν τα χρήματά τους σε βόλτες, ταξίδια, οικιακή βοήθεια, ρούχα κτλ. Ζουν μέσα από τη δική μας ζωή, δίχως να αφήνουν το περιθώριο να ζήσουν την καθημερινότητά τους όσο πιο όμορφα και γαλήνια μπορούν, δίχως ενοχές. Ό,τι έχουν σε χρόνο, ενέργεια, χρήματα, σε μας τους νεότερους το διοχετεύουν και συχνά όχι από το περίσσευμά τους αλλά από το υστέρημά τους.
Στην Τρίτη Ηλικία θα πρέπει να κυριαρχούν τα δικαιώματα και να ελαχιστοποιούνται οι υποχρεώσεις. Οι ηλικιωμένοι θα πρέπει να απολαμβάνουν τις παροχές των κοινωνικών υπηρεσιών, των τοπικών φορέων του Δήμου τους, να έχουν την αμέριστη προσοχή και φροντίδα όλων, να αξιοποιούν κάθε τους στιγμή με τον πλέον ευχάριστο για εκείνους τρόπο και να ζητούν βοήθεια, όποτε χρειαστούν οτιδήποτε.
Το ραχάτι κι η ανέμελη καθημερινότητα ανήκει στα παιδιά και στους ηλικιωμένους. Εμείς οι νεότεροι οφείλουμε να διαχειριζόμαστε αυτόνομα τη ζωή μας και να επιδιώκουμε να στηρίζουμε οικονομικά και πρακτικά και τους ηλικιωμένους συγγενείς μας. Να απαντάμε με αισιοδοξία στο «τί κάνεις παιδί μου» και να μην τους επιβαρύνουμε με δυσάρεστα νέα που ούτως ή άλλως δεν μπορούν να βρουν λύση.
Να τους παροτρύνουμε να ζουν καλά και να τους καμαρώνουμε να απολαμβάνουν τη ζωή της, έπειτα από τον μόχθο δεκαετιών… Το αξίζουν και το χρειάζονται!!
Κι αν εμείς οι νεότεροι ξεχνιόμαστε και σας επιφορτίζουμε ή βολευτήκαμε στο να σας αναθέτουμε δικές μας ευθύνες κι υποχρεώσεις, να μας θέσετε όρια!! Μη μας λέτε πάντα «ναι»! Ακόμη κι αν μπορείτε, να θυμάστε πως εμείς ως νεότεροι μπορούμε καλύτερα!! Αφήστε μας να ωριμάσουμε, να δυναμώσουμε, να βρούμε τρόπους επιβίωσης, να θρηνήσουμε τις αποτυχίες μας και να δοκιμάσουμε νέα πράγματα. Η αγάπη σας, η ευχή σας, η συναισθηματική σας στήριξη μας είναι πολύτιμες και θα πρέπει να μας είναι αρκετές!!
Ξέρετε καλύτερα από εμάς τους νεότερους πως η ζωή έχει πάντα προβλήματα. Όμως παράλληλα είναι και πολύ όμορφη κι εμείς πρέπει να μάθουμε βιωματικά να ανακαλύπτουμε την ομορφιά και τη σοφία ακόμη και μες στις αποτυχίες και τις ανατροπές της. Αφήστε μας να ισορροπήσουμε το καλό με το κακό, τη δυσκολία με τη χαρά και να βρούμε τις δικές μας σταθερές στη ζωή, ώστε να είστε ήσυχοι πως και χωρίς εσάς, μια χαρά θα τα καταφέρνουμε. Όλοι επιβιώνουν ούτως ή άλλως!!
Δεν χρειάζεται, λοιπόν, να σας εξοντώνουμε, επειδή ακόμη μπορείτε λίγο… Κάντε οικονομία δυνάμεων για να συνεχίσετε να μπορείτε για πολύ πολύ καιρό ακόμη!! Όπως θα αναγκαστούμε να επιβιώνουμε και χωρίς εσάς, ας το κάνουμε από τώρα, όσο είσαστε ακόμη νέοι και λειτουργικοί! Άλλοι λαοί που έχουν στην κουλτούρα τους την ανεξαρτητοποίηση των παιδιών τους από την αρχή αμέσως της ενηλικίωσής τους, δεν αφήνουν περιθώρια για εξαρτημένες σχέσεις, ανώριμους κι ετερόφωτους ενήλικες. Δεν αγαπούν λιγότερο τα παιδιά τους, αλλά αγαπούν και σέβονται εξίσου και τον εαυτό τους!!
Ο ρόλος του γονέα, λαμβάνει τέλος στην ενηλικίωση των παιδιών τους κι η σχέση τους στηρίζεται έπειτα στην ισοτιμία, την αυτονομία, τον αλληλοσεβασμό κι αλληλοεκτίμηση. Σμίγουν από αγάπη κι όχι από ανάγκη. Δεν συμβιώνουν η μια γενιά με την άλλη, αλλά συμπορεύονται. Δεν ζει ο ένας μέσα από τη ζωή του άλλου, αλλά διανύει ο καθένας τη δική του πορεία ζωής, ανεξάρτητα κι αυτόνομα. Δεν χρειάζεται να αλλάξουμε άρδην τη δική μας την κουλτούρα ή τη δομή της δικής μας οικογένειας, όπως την αντιλαμβανόμαστε. Αλλά το να μπορούν οι ηλικιωμένοι να ζουν τη δική τους ζωή και να μπορούν απενοχοποιημένα να χαίρονται όσα παραπάνω μπορούν, είναι αυτονόητο δικαίωμα κι υποχρέωση ως προς τον εαυτόν τους!! Ας σεβαστούμε την Τρίτη Ηλικία, προσευχόμενοι πως θα μπορέσουμε να φτάσουμε κι εμείς σε αυτή την ηλικιακή φάση, απολαμβάνοντας τα ίδια προνόμια! Ας εστιάσουμε να μάθουμε από τους μεγαλύτερους κι εμείς και τα παιδιά μας, πολύτιμες γνώσεις, που τείνουν να χαθούν στο πέρασμα των χρόνων: τους αυτοσχεδιασμούς τους στις Τέχνες αλλά και στη ζωή, ξεχασμένες «τέχνες» (επαγγέλματα), τα μυστικά της κηπουρικής τους (το κλάδεμα, τα σπορικά τους, το μπόλιασμα, τη γνώση του καιρού για την κάθε αγροτική εργασία κ.ά), τη τέχνη της κουζίνας, τον αυθεντικό χορό τους, τη δεινότητά τους στη μαντινάδα και στο μοιρολόι, το τραγούδι, το αργαλειό, το κέντημα και το πλέξιμο και τόσα άλλα παραδοσιακά στοιχεία που ο κάθε τόπος και ο κάθε συγγενής μας κατέχει. Αυτά να ρουφήξουμε από την Τρίτη Ηλικία: τη γνώση και τη σοφία τους!! Να πάρουμε και να δώσουμε αγάπη, αυτή την μοναδική, αμερόληπτη, πανίσχυρη Αγάπη του γονέα προς το παιδί και το εγγόνι του, ως την πιο σπουδαία παρακαταθήκη για τη συναισθηματική μας ζωή! Να απολαμβάνουμε όσο περισσότερο μπορούμε τις στιγμές με τους ηλικιωμένους μας, κάνοντάς τους μέτοχους στις χαρές μας και στις παρέες μας γιατί η ζωή είναι σύντομη, πολύ σύντομη και απρόοπτη.
