Στο φαράγγι του Μέσωνα, ένα από τα πιο εντυπωσιακά φαράγγια της Κρήτης, περπάτησε η ομάδα του Ορειβατικού Συλλόγου Αγίου Νικολάου, την Κυριακή 6 Οκτωβρίου 2019.
Η πεζοπορία μας ξεκίνησε από το Καβούσι, Ιεράπετρας, ένα όμορφο γραφικό χωριό κρυμμένο σε ένα απέραντο κάμπο με λιόδεντρα. Αφήσαμε τα αυτοκίνητα μας κοντά στο χωριό και πήραμε το παλιό μονοπάτι προς Λάστρο. Περάσαμε την μεγάλη ‘χαλασιά’ και από χωματόδρομο καταλήξαμε στον αρχαιολογικό χώρο του Αζοριά.
Ο οικισμός, που είναι κτισμένος πάνω σε λόφο με δύο κορυφές, κατοικείτο διαρκώς από την Νεολιθική εποχή μέχρι τον 5ο π.Χ αιώνα, όταν καταστράφηκε ολοσχερώς από φωτιά. Επανακατοικήθηκε τον 2ο π.Χ αιώνα, όταν κτίστηκε πύργος που επέβλεπε τα παράλια. Οι πρώτες ανασκαφές έγιναν το 1900, ενώ το 2002 έγιναν νέες μελέτες που διήρκεσαν 5 χρόνια. Στο κέντρο του οικισμού βρέθηκαν δημόσια κτίρια, αποθήκες, χώροι εστίασης, ναός, ενώ είναι εμφανή τα μονοπάτια που οδηγούσαν στην αγορά της πόλης. Οι κάτοικοι καλλιεργούσαν τις τριγύρω πλαγιές και τις πεδιάδες με ελιές, αμπέλια, δημητριακά, ενώ ασχολούνταν και με την αλιεία, την κτηνοτροφία και την αγγειοπλαστική.
Περιπλανηθήκαμε στα ερείπια του οικισμού με την μακραίωνη ιστορία και απολαύσαμε την πανοραμική θέα προς το Καβούσι, τον καταπράσινο κάμπο και το πέλαγος. Στη συνέχεια περάσαμε πάνω από το φαράγγι κατευθυνθήκαμε προς το φαράγγι του Μέσωνα.
Το φαράγγι του Μέσωνα έχει μήκος μόνο 4 χλμ. όμως η διάσχιση του μέσα από την κοίτη απαιτεί ειδικό εξοπλισμό και ικανότητες καταρρίχησης. Ενώνει τα υψίπεδα της Θρυπτής με το Καβούσι, καθώς το ρέμα που το διαρρέει, συνεχίζει στο φαράγγι του Χαυγά, στον κάμπο και εκβάλει στο παραλιακό χωριό Θόλος.
Με ανηφορική πορεία ακολουθήσαμε το μονοπάτι που ξεδιπλώνεται ψηλά, πάνω στα κάθετα τοιχώματα του φαραγγιού. Κοπιαστική η ανάβαση, με την φθινοπωρινή ζέστη να κάνει πιο κουραστικό κάθε μας βήμα… ΄Ομως η μαγευτική ομορφιά της ορεινής φύσης και η καταπληκτική θέα που αποκαλύπτονταν πανοραμικά καθώς ανεβαίνουμε, μας ωθούσαν να ανηφορίσουμε ψηλότερα.
Ακολουθούμε το στενό μονοπάτι που έχει χτιστεί και υποστυλωθεί με πετρόκτιστους τοίχους πάνω στα τοιχώματα του φαραγγιού, βαδίζοντας προσεκτικά ο ένας πίσω από τον άλλο. Από τη μια μεριά έχουμε τον κάθετο γκρεμό, που καταλήγει στο βάθος του φαραγγιού, που ο λαϊκός μύθος το θεωρεί μαγεμένο, αφού όποιο παλικάρι τολμήσει να το διαβεί το ξελογιάζουν νεράιδες και ξωτικά! Από τα δεξιά μας, παράλληλα με το μονοπάτι, ο τσιμεντένιος καταπότης, αρδευτικό έργο αλλοτινών καιρών για να μεταφέρει τα νερά από το οροπέδιο στον καρπερό κάμπο στα χαμηλά. Κατεστραμμένος σε αρκετά σημεία, ο υδραγωγός έχει σήμερα υποκατασταθεί από μαύρα, χοντρά λάστιχα ποτίσματος, δείγμα της σύγχρονης εποχής του πλαστικού…
Συνεχίζουμε από το στενό μονοπάτι, που στα πιο επικίνδυνα σημεία έχει σιδερένια ‘κάγκελα’, που προφέρουν μια ψευδαίσθηση ασφάλειας. Στο σημείο που τα πρανή του φαραγγιού γίνονται απροσπέλαστα, ο καταπότης διασχίζει πάνω σε υποστυλώματα κάθετα το φαράγγι και καταλήγει στην απέναντι πλευρά. Χρησιμοποιούμε τον τσιμεντένιο υδραγωγό σαν γεφύρι και περνάμε στην αριστερή πλευρά. Τα τοιχώματα του φαραγγιού με τους απότομους κάθετους βράχους απαιτούν σκαρφάλωμα. Ανηφορίζουμε στο στενό μονοπάτι που ελίσσεται ανάμεσα από τα ανοίγματα των βράχων και ανηφορίζουμε μέχρι την τοποθεσία ‘Τσαμάντι’, όπου κάνουμε σύντομο διάλειμμα για ανάπαυση.
Από το ‘Τσαμάντι’, κάνουμε μια μικρή παράκαμψη και ακολουθώντας αγροτικό δρόμο φτάνουμε σύντομα στον λόφο που στην κορυφή του (715 μ.) απλώνεται ο μινωικός οικισμός Κάστρο. Ο οικισμός-καταφύγιο ιδρύθηκε στο τέλος της μετανακτορικής μινωικής περιόδου και κατοικήθηκε από το 1200 μέχρι το 600 πΧ. Οι ανασκαφές ξεκίνησαν στις αρχές του 20ου αιώνα και συνεχίστηκαν και τα επόμενα χρόνια. Τα ευρήματα (στρωματογραφημένα δάπεδα και κεραμικά) προσφέρουν την σπάνια ευκαιρία στους αρχαιολόγους να παρακολουθήσουν την εξέλιξη μιας κοινότητας της πρώιμης εποχής του σιδήρου μέχρι το τέλος των γεωμετρικών χρόνων. Η θέση είναι στρατηγική και ελέγχει το πέρασμα από την Ιεράπετρα προς τα ανατολικά.
Ανηφορίζουμε στην απόκρημνη κορφή, απολαμβάνοντας την ανεμπόδιστη θέα στον κόλπο του Μεραμπέλλου, στον κάμπο του Καβουσίου, στα βουνά της Μαλαύρας και στις Λασιθιώτικες κορυφές. Το βλέμμα μαγνητίζει το νησάκι της Ψείρας (απάνεμο μινωικό λιμάνι) που ξεχωρίζει σκουρόχρωμο μπροστά από την παραλία του Θόλου. Στην κορυφή ξεχωρίζουν τα ίχνη θεμελίωσης μικρών τετράγωνων σπιτιών, που κολλημένα το ένα δίπλα στο άλλο αγναντεύουν το Κρητικό πέλαγος. Εντύπωση προκαλεί η σπανιότητα των δρόμων (πιθανόν η επικοινωνία γινόταν από τις ταράτσες των σπιτιών).
Κατηφορίζουμε από τον κακοτράχαλο λόφο και ακολουθούμε το παλιό μονοπάτι, που ενώνει την Θρυπτή με το Καβούσι. Απολαμβάνουμε την εντυπωσιακή θέα και κάνουμε στάση στη Μνημειακή ελιά του Καβουσίου, ένα αιωνόβιο δέντρο που θεωρείται από τα παλιότερα ελαιόδεντρα της Μεσογείου. Η επιγραφή μας πληροφορεί ότι η ηλικία του δέντρου εκτιμάται σε περίπου 3.250 χρόνια (δηλ. η παρουσία του δέντρου ξεκινά την Μετανακτορική εποχή της μινωικής περιόδου) και η περίμετρος του κορμού είναι 14,20 μ!
Αφήνουμε πίσω μας την γέρικη ελιά, που στα φύλλα της φωλιάζουν χιλιόχρονα μυστικά από την ιστορία της Κρήτης και καταλήγουμε από μονοπάτι ανάμεσα στις ελιές στην αφετηρία. Διανύσαμε 16,63 χλμ, σε 5 περίπου ώρες (7 συνολικά ώρες με τις ξεναγήσεις στους αρχαιολογικούς χώρους), με υψομετρική διαφορά 754 μ. έχοντας περιπλανηθεί με περισσότερα από 22.000 βήματα σε απρόσιτες τοποθεσίες με ιδιαίτερο φυσιολατρικό και ιστορικό ενδιαφέρον.
