“Ο κανόνας του μέτρου”, του Βασίλη Χατζηδάκη

Κοντά 10.000 χρόνια τώρα, από τότε δηλαδή ο άνθρωπος ανέπτυξε την απαραίτητη ευφυΐα, και έφτιαξε τα πρώτα εργαλεία, άρχισε να παρεμβαίνει στη φύση. Θέλοντας να την τιθασεύσει και να μην είναι έρμαιο των φυσικών φαινομένων, έκανε έργα που θα βελτίωναν τις συνθήκες ζωής του. Αυτό συνεχίστηκε σε όλο το διάβα της ανθρώπινης ιστορίας και οι κατασκευές του έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους στους αιώνες. Ο άνθρωπος άλλωστε αποτελεί κι αυτός μέρος της φύσης. Και δεν είναι το μοναδικό όν που παρεμβαίνει και αλλάζει το φυσικό του περιβάλλον. Το ίδιο κάνει κι ο κάστορας που κόβει δέντρα και κλαδιά για να φτιάχνει τεχνητά φράγματα στους ποταμούς και να εξασφαλίσει έτσι μια προστατευμένη κατοικία. Όλες οι δραστηριότητες των όντων της φύσης είναι φυσικές δραστηριότητες και οι κατασκευές τους αναπόσπαστο κομμάτι της φύσης της ίδιας. Ο άνθρωπος σαν έλλογο ον, κατάλαβε πολύ γρήγορα ότι οι παρεμβάσεις του είχαν πάντα και κάποιες επιπτώσεις. Από την εποχή της κλασσικής αρχαιότητας και διδασκόμενος από την εμπειρία του, διατύπωσε το κανόνα του μέτρου. Και στις σχέσεις του με τη φύση αυτός ο κανόνας μεταφράζεται με το να παίρνεις από τη φύση όσα αυτή μπορεί να σου δώσει χωρίς να καταστρέφεις την οικολογική ισορροπία, γιατί αυτό μακροπρόθεσμα θα ήταν καταστροφικό για σένα τον ίδιο. Ανθρώπινες παρεμβάσεις πάντα υπήρχαν, υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν, άσχετα από τη μορφή κοινωνικής οργάνωσης που υπάρχει ή θα υπάρξει, και όποιος σας πει το αντίθετο είναι κοινός ψεύτης. Μέχρι εδώ όλα καλά, αλλά στην εποχή καπιταλιστικής οργάνωσης της κοινωνίας, μια ανωμαλία άρχισε να παρατηρείται. Η τεχνολογική αναβάθμιση του ανθρώπινου πολιτισμού, παύει να χρησιμοποιείται για το κοινό καλό και κυρίως χάνεται πια ο κανόνας του μέτρου. Αιτία είναι ότι στη καπιταλιστική μορφή οργάνωσης της κοινωνίας και της οικονομίας, κινητήριος δύναμη γίνεται η αποκόμιση κερδών. Έτσι τροπικά δάση αποψιλώνονται, θάλασσες στερεύουν από αποθέματα αλλιευμάτων, η ρύπανση για τις ενεργειακές ανάγκες αλλάζει το κλίμα και όλα τα υπόλοιπα, που μας είναι γνωστά. Βλέπετε στους ανταγωνισμούς των μονοπωλιακών ομίλων, δεν χωράνε ρομαντισμοί για διατήρηση του μέτρου και της φυσικής ισορροπίας. Όμως συμβαίνει κάτι ακόμα περίεργο. Ενώ είναι εύκολο για τον σύγχρονο άνθρωπο να δει τι ακριβώς γίνεται στη μεγάλη εικόνα, όταν τα ζητήματα αυτά φτάνουν στη γειτονιά του και στη καθημερινότητά του, έχει αναπτύξει μια ιδιαίτερη πρεσβυωπία. Δεν μπορεί δηλαδή να δει ξεκάθαρα την εικόνα στη πιο κοντινή κλίμακα. Δεν αντιλαμβάνεται για παράδειγμα ότι είναι εγκληματικό για τη φύση και τον ίδιο να σπαταλά αλόγιστα τους υδάτινους πόρους, ακόμα και όταν η λειψυδρία του χτυπά τη πόρτα. Δεν έχει καμιά διάθεση να εξορθολογήσει τη κατανάλωσή του ή δεν διαμαρτύρεται που το 80% του νερού ύδρευσης χάνεται από το υδρευτικό δίκτυο. Προτιμά να γεμίζει πισίνες με νερό ενώ ζει κυριολεκτικά δίπλα στη θάλασσα, και την ίδια στιγμή οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις στις οποίες οφείλει τη διατροφή του, να κινδυνεύουν να μείνουν απότιστες. Ο ίδιος ο πολίτης λοιπόν επηρεασμένος από την κυρίαρχη ιδεολογία της κοινωνίας, που κινείται με βάση την εφήμερη κερδοσκοπία, αλλοτριώνεται ο ίδιος και αλλοτριώνει και ότι τον περιβάλλει. Ο άνθρωπος που προσπάθησε επί χιλιάδες χρόνια και τιθάσευσε τη φύση για την επιβίωση της κοινότητας, τώρα την θυσιάζει για το ατομικό όφελος. Στα πλαίσια αυτά οι κοινωνικές πλειοψηφίες, κάτω από τη προπαγάνδα «τι θέλετε τουριστική ανάπτυξη ή να μαζεύετε χαρούπια», έχουν σιωπηρά αποδεχτεί ή και συναινέσει, ότι ο κάθε ιδιώτης επενδυτής μπορεί να θεωρεί τις παραλίες δικό του οικόπεδο, να ασκεί σε αυτές επιχειρηματική δραστηριότητα,  να τις ιδιωτικοποιεί ή να τις περιφράζει για τους πελάτες του, να τις μπαζώνει. Οι τεχνητές κατασκευές μεγάλης κλίμακας, όχι μόνο δημιουργούν κάθε φορά συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον (που εκδικείται κάπου αλλού και ενίοτε και στο ίδιο το έργο), αλλά στερούν τη περιοχή από τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα. Όσοι φωνάζαμε χτες και σήμερα για τέτοιου είδους παρεμβάσεις, δεν απαιτούμε να σταματήσει κάθε παρέμβαση του ανθρώπου στη φύση αλλά βάζουμε μερικές παραμέτρους. Τα όποια έργα να μην αλλοιώνουν βάναυσα την φυσική εικόνα, να μην καταστρέφουν τη θαλάσσια ζωή, να μην είναι ασύμμετρα (πχ για να μην καταστραφεί ένα μέτρο δρόμου να μπαζώσουμε 10 στρέμματα ακτής), να μην υποβαθμίζουν τη τουριστική υπεραξία της περιοχής, να μην δημιουργούν παράπλευρες απώλειες σε διπλανά οικοσυστήματα και φυσικά να είναι έργα που θα διευκολύνουν τη ελεύθερη πρόσβαση και την άνευ αντιτίμου απόλαυση για όσους δεν θέλουν ή δεν μπορούν να πληρώνουν. Η ανάπτυξη ενός τόπου λοιπόν από την μικροκλίμακα της διπλανής μας παραλίας, μέχρι την ανάπτυξη σε εθνικό ή παγκόσμιο επίπεδο, δεν πρέπει να κρίνεται από την αύξηση της κερδοφορίας των ολίγων, αλλά από την δυνατότητα εξασφάλισης μιας καλύτερης ζωής για όλους. ΒΑΣΙΛΗΣ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ