Ο Αγιονικολιώτης αρχαιολόγος Μανώλης Κλώντζας με μια ανάρτηση – επιστολή, τοποθετείται στο θέμα του αιολικού πάρκου στον Ισθμό Ιεράπετρας και εκφράζει την συμπαράστασή του στην προσπάθεια των κατοίκων της Ιεράπετρας τονίζοντας μεταξύ άλλων ότι “η ύψωση του αναστήματος κόντρα στα τεράστια συμφέροντα εδράζεται στα ίδια ελατήρια και αξίες”.
“Αγαπητοί φίλοι.
Για τον κάθε αρχαιολόγο, για κάθε άνθρωπο των ανθρωπιστικών επιστημών αποτελεί την μεγαλύτερη χαρά όταν η ίδια η κοινωνία αγκαλιάζει και αποφασίζει να υπερασπιστεί τις πολιτιστικές αξίες, τα μνημεία, το φυσικό περιβάλλον που είν’ όλα αυτά ενταγμένα , τα ιερά δηλαδή και τα όσια του κάθε λαού.
Αποτελεί ίσως το ομορφότερο αρχαιολογικό εύρημα κάθε αρχαιολόγου.
Η απόφαση αυτή ότι είναι ανάγκη με ενεργητικό τρόπο να υπερασπιστεί αυτά τα ιερά και τα όσια συμπίπτει με τις μέρες της επετείου που οι παππούδες μας έδωσαν και την ζωή τους ακόμα σε ένα ηρωικό και παγκόσμιας σημασίας αγώνα κατά του φασισμού.
Το συγκρίνω και το θέτω ως αναφορά γιατί θεωρώ ότι η ύψωση του αναστήματος κόντρα στα τεράστια συμφέροντα εδράζεται στα ίδια ελατήρια και αξίες.
Η ίδια η ΟΥΝΕΣΚΟ και οι διεθνείς φορείς των αρχαιολόγων η κορυφαία στον κόσμο επιστήμη θεωρεί την ενότητα της κοινωνίας και των μνημείων, την ενότητα της κοινωνίας με το ιστορικό φυσικό τοπίο ως μέγιστη επιστημονική αξία.
Η στάση της τοπικής κοινωνίας λοιπόν να υπερασπιστεί τα ιερά και τα όσια του από μόνη της αποτελεί μνημείο αναφοράς.
Η επιστημονική στοιχειοθέτηση από την εφορεία αρχαιοτήτων που είχε ως αποτέλεσμα την κήρυξη του ισθμού της Ιεράπετρας σε ενιαίο αρχαιολογικό χώρο το 2000 ήταν μία επανάσταση για την εποχή σε παγκόσμιο επίπεδο, μια πρωτοπόρα επιστημονικά οπτική.
Αυτό έγινε την εποχή που δεν είχαν πέσει στις πλάτες του λαού μας οι συνέπειες της όξυνσης της συστημικής κρίσης που βιώνουμε σήμερα. Ήταν μια εποχή που η νομοθεσία δεν είχε τροποποιηθεί ραγδαία σε βάρος του ανθρώπου παραγωγού αξιών και της επιστήμης.
Η τοπική εφορεία αρχαιοτήτων είχε τότε παρά τα όποια προβλήματα το ελάχιστο απαιτούμενο προσωπικό και τις οικονομικές προϋποθέσεις για να επεξεργαστεί και να στοιχειοθετήσει επιστημονικά την ριζοσπαστική και κορυφαίου επιπέδου οπτική και κατάφερε να επιβάλει στο κράτος να την νομοθετήσει. Από τότε πέρασαν πολλά χρόνια.
Οι αντιλαϊκές πολιτικές που είχαν ως στόχο την απαξίωση της ανθρώπινης εργασίας, πρώτα απ’ όλα επέδρασαν αρνητικά στην ίδια την επιστήμη και στις υπηρεσίες του πολιτισμού. Η αποξήλωση τής εφορείας αρχαιοτήτων από το αναγκαίο ακόμα και για τυπική λειτουργία προσωπικό, η μείωση του προϋπολογισμού της ήταν μια από τις συνέπειες των αλλαγών που και κάθε εργαζόμενος άνθρωπος κάθε μικρός επαγγελματίας βιώνει στην προσωπική του ζωή.
Πρέπει να τονιστεί αυτό, γιατί οφείλουμε να σημαδέψουμε σωστά τον πραγματικό υπεύθυνο και όχι το “σωμάρι”.
Η εφορία αρχαιοτήτων δεν λειτουργεί με βάση τα θέλω και τις επιστημονικές απόψεις των υπαλλήλων της.
Είναι μια κρατική υπηρεσία που εφαρμόζει όχι πάντα το επιστημονικά ορθό ή δεν πράττει σύμφωνα με τις αξίες των υπαλλήλων της , αλλά αποφασίζει με βάση τον εκάστοτε νόμο. Είναι η ίδια ακριβώς σχέση που διέπει την οικονομική εφορία ως κρατική υπηρεσία από την μια και οικονομολόγους ως επιστήμονες από την άλλη. Τα διάφορα “συμβούλια προστασίας μνημείων” δεν είναι επιστημονικοί φορείς όπως θα έπρεπε αλλά εργαλεία για την εφαρμογή της κεντρικής πολιτικής όπου πχ μηχανικοί οι άλλοι αξιοσέβαστοι κατά τα άλλα επιστήμονες εκφράζουν άποψη για το τι είναι και τι δεν είναι μνημείο. Είναι σαν να αποφασίζουν οι αρχαιολόγοι τα χαρακτηριστικά του σκυροδέματος σε μια κατασκευή. Κανείς φυσικά δεν θα καλούσε αρχαιολόγο να αποφασίσει για το σκυρόδεμα, όμως μη αρχαιολόγοι αποφασίζουν για το τι είναι και τι δεν είναι μνημείο, τι χρίζει προστασίας και τι όχι.
Πολλά κινητά ή ακίνητα μνημεία είναι σε πάρα πολλές περιπτώσεις αρκετά δύσκολο να κατανοηθούν και να εντοπιστούν από έμπειρους αρχαιολόγους στην βάση των ανθρώπινων αισθήσεων. Απαιτείται πολλές φορές διεπιστημονική θεώρηση με εφαρμογή σύγχρονων τεχνολογιών.
Η συνειδητοποίηση αυτής της αντίφασης σε συνδυασμό με τα παραπάνω αναδεικνύει την μήτρα του προβλήματος, την κύρια αιτία όλων των προβλημάτων σε σχέση με την προστασία της πολιτισμική μας κληρονομιάς.
Στις σημερινές συνθήκες το παραμικρό μας λάθος, η παραμικρή καθυστέρηση στις αντιδράσεις μας μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες για τα μνημεία μας για τα “φυσικά ιστορικά τοπία” μας, για την ίδια την φύση στην οποία ζούμε.
Η σημαντικότητα ή καλύτερα η ιδιαιτερότητα από αρχαιολογική άποψη τού ισθμού της Ιεράπετρας ως ενότητα (από τη Παχειά Άμμο ως το Κάτω Χωριό) είναι τεράστια. Είναι εκτός των άλλων η θετική αντίφαση σε σχέση με τα αποτελέσματα της βίας από την εντατική αγροτική εκμετάλλευση στο νότιο άκρο του Ισθμού με την άναρχη δόμηση, το γεωλογικό τοπίο που έχει σε πολλές περιπτώσεις ανατραπεί και τα θερμοκήπια. Είναι το μοναδικό μέρος του ισθμού που δεν έχει αλλάξει ριζικά τον φυσικό – ιστορικό του χαρακτήρα. Από την άλλοτε αρχαία πόλη της Ιεράπετρας δεν έχει για αντικειμενικούς ιστορικούς λόγους απομείνει σχεδόν τίποτα. Η άναρχη αστική και βίαια ανάπτυξη σε συνδυασμό με την απουσία της επιστήμης της αρχαιολογίας εκείνες τις εποχές, ήταν οι κύριες αιτίες.
Πάραυτα η σημερινή πόλη της Ιεράπετρας διαθέτει σήμερα ακόμα αυτό το τελευταίο φυσικό-ιστορικό διαμάντι λόγω ακριβώς και της ύπαρξης και της δουλειάς της εφορείας αρχαιοτήτων και των λαμπρών σε διεθνές επίπεδο αρχαιολόγων που ο τόπος μας είχε την τύχη πολλές δεκαετίες τώρα να εργάζονται εκεί.
Σήμερα είναι ανάγκη η τοπική κοινωνία να αγκαλιάσει την εφορεία αρχαιοτήτων να την στηρίξει για να μπορεί να σταθεί στο ύψος των δύσκολων περιστάσεων. Να απαιτήσει από την κεντρική διοίκηση την στελέχωση της, και την χρηματοδότηση της με τους αναγκαίους πόρους.
Η κατάσταση που επικρατεί σήμερα σε αυτά τα επίπεδα είναι απαράδεκτη. Το ολιγομελές υπαλληλικό προσωπικό είναι ακατόρθωτο να εργαστεί σωστά και δεν μπορεί να ανταποκριθεί στον όγκο των σύγχρονων απαιτήσεων. Την κατάσταση επιδεινώνει σε σχέση με αρκετές χώρες του κόσμου η μη ύπαρξη δημόσια προσβάσιμων χαρτών και δεδομένων.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το γενικό χάος, το υπέρογκο κόστος και την γραφειοκρατία στην αντιμετώπιση ακόμα και μικρών θεμάτων.
Η ύπαρξη του INSTAP στην Παχειά Άμμο είναι ίσως ο μοναδικός λόγος που η προστασία των μνημείων δεν έχει οδηγηθεί σε τριτοκοσμικές καταστάσεις αλλά απεναντίας εξελίσσονται αξιόλογες επιστημονικές έρευνες.
Η συγκεκριμένη “μπίζνα” με τις φαραωνικές βιομηχανικές ανεμογεννήτριες βιάζει και μεταλλάσσει άρδην τον ενιαίο αρχαιολογικό χώρο, δηλαδή το “φυσικό ιστορικό τοπίο”(ως terminus technicus). Ήδη έχει προκληθεί ανεπανόρθωτη μέσα από μια φυσική διαδικασία καταστροφή. Τα ιστορικά γεωλογικά χαρακτηριστικά της θέσης έχουν μια για πάντα ανατραπεί. Η επέμβαση από την εταιρεία και η ανατροπή των ιστορικών γεωλογικών στρωμάτων στον δρόμο είναι εμφανέστατη ακόμα και με δορυφορική παρατήρηση. Η εταιρεία δηλαδή αποδεδειγμένα δεν τήρησε την επιστημονικά ορθή εντολή της εφορείας αρχαιοτήτων να μην υπάρξει επέμβαση στον δρόμο.
Δεν θα σταθώ στην αποδεδειγμένα πέρα για πέρα ξεπερασμένη, μη οικονομική και αντιπεριβαλλοντική επιλογή των φαραωνικών βιομηχανικών ΑΠΕ. Η σύγχρονη επιστήμη έχει αποδείξει εδώ και χρόνια τα παραπάνω ενώ τα εκατομμύρια για παράδειγμα των Γάλλων που ξεσηκώθηκαν από τις συνέπειες των λεγόμενων “πράσινων” επιλογών αυτό το διάστημα δείχνουν την βαρβαρότητα και την τοξικότητα των επιλογών στην οικονομική καθημερινότητα των ανθρώπων. Η αύξηση του κόστους της ηλεκτρονικής ενέργειας μέσα από τέτοιες επιλογές είναι μονόδρομος. Οι σημερινές υποτίθεται “πράσινες” πολιτικές στον τομέα της ενέργειας που εφαρμόζονται σε όλη την ΕΕ αντί να μειώνουν το κόστος της ενέργειας το αυξάνουν. Αυτό συμβαίνει γιατί η ηλεκτρική ενέργεια δεν αντιμετωπίζεται ως δημόσιο αγαθό αλλά ακριβώς όπως και την υγεία, την παιδεία, την κατοικία , την επιστήμη αντιμετωπίζεται ως πεδίο αναπαραγωγής κερδών για τα διεθνή και ντόπια μονοπώλια. Αντί μέσω των νέων τεχνολογιών ο άνεμος ο ήλιος που ανήκουν σε όλους και ο τόπος είναι πλούσιος, να χρησιμοποιούνται για μείωση του κόστους, για την καλυτέρευση του επιπέδου ζωής γίνονται βαρίδια για την ακόμα βιαιότερη εκμετάλλευση των κατοίκων και της φύσης.
Αυτή η αντίφαση και η κατάργησή της πρέπει να αποτελέσει ένα ακόμα στόχο όλων των ανθρώπων της επιστήμης και της εργασίας, όλων εκείνων που με την εργασία τους δημιουργούν αξίες και κοινωνικό πλούτο.
Η αρχαιολογία σε παγκόσμιο επίπεδο ως η μοναδική επιστήμη που ερευνά την επενέργεια του ανθρώπου με την φύση στο πέρασμα του χρόνου, έχει αποδείξει ερευνητικά ότι οι ανθρώπινες κοινωνίες, οι κρατικές δομές που βίασαν το φυσικό τους περιβάλλον ή τους ανθρώπους εκείνους που παράγουν με την εργασία τους κοινωνικό πλούτο κατέρρευσαν.
Είναι στο χέρι μας να κάνουνε τις επιλογές μας χρησιμοποιώντας ως εργαλείο την επιστήμη των περιβαλλοντολόγων, των φυσικών επιστημών, των αρχαιολόγων και των άλλων ανθρωπιστικών επιστημών ή να αφεθούμε στην ροή των εξελίξεων ακριβώς όπως έκανε επί χιλιάδες χρόνια ο άνθρωπος μη διαθέτοντας ούτε επιστήμη ούτε υψηλή τεχνολογία.
Στην τυχόν δεύτερη επιλογή τα αποτελέσματα τα γνωρίζουμε από την ιστορία…
Η από κοινού προσπάθεια είναι μονόδρομος.
Μανώλης Κλώντζας
Αρχαιολόγος
Ινστιτ.αρχαιολογ. ερευνών ARCHAIA.
Έδρα Αρχαιολογίας & Μουσειολογίας
Πανεπιστήμιο MASARYK
