Η μπίζνα των πολυβιταμινών: Υπερκέρδη και όχι υπεράνθρωποι

Τα συμπληρώματα διατροφής είναι μια βιομηχανία πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, αλλά, σε αντίθεση με τις φαρμακευτικές εταιρείες, οι κατασκευαστές αυτών των προϊόντων δεν χρειάζεται να αποδείξουν ότι τα προϊόντα τους είναι αποτελεσματικά, παρά μόνο ότι είναι ασφαλή. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, τουλάχιστον 29.000 είδη νέων συμπληρωμάτων έχουν εισαχθεί στην αγορά και έχουν εγκριθεί από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) ενώ υπάρχουν αμέτρητες παραλλαγές σε αυτά. Η παγκόσμια αγορά συμπληρωμάτων διατροφής διαμορφώθηκε σε 132,8 δισ. δολάρια το 2016, ενώ εκτιμάται ότι το 2022 θα ανέλθει στα 220,3 δισ. δολάρια, σημειώνοντας αύξηση της τάξεως του 65,9%. Με ρυθμούς ρεκόρ αναπτύσσεται η αγορά των συμπληρωμάτων διατροφής και στην Ελλάδα.  Παρά το γεγονός ότι πρόκειται για σχετικά ακριβά προϊόντα (μέσο κόστος 12 ευρώ), η ελληνική αγορά συμπληρωμάτων διατροφής αποτελεί σήμερα τη δεύτερη πιο αναπτυσσόμενη αγορά συμπληρωμάτων διατροφής στον κόσμο. Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο Hellas Pharm, το 2017 στην Ελλάδα πωλήθηκαν 13 εκατ. τεμάχια συμπληρωμάτων διατροφής. Αξίζουν όμως αυτές οι πολυβιταμίνες και τα συμπληρώματα διατροφής την προσοχή και τα χρήματά μας; Οι περισσότεροι από τους ανθρώπους δηλώνουν ότι λαμβάνουν καθημερινά πολυβιταμίνες για να αντισταθμίζουν τις κακές διατροφικές συνήθειες, να βοηθούν στην πρόληψη ποικίλων ασθενειών ή απλά να παραμένουν γενικά υγιείς. Όμως τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα συμπληρώματα βιταμινών και μετάλλων δεν παρέχουν κανένα συστηματικό όφελος για την καρδιαγγειακή υγεία, αλλά ούτε και προξενούν βλάβη, σύμφωνα με την τελευταία σχετική καναδική επιστημονική μελέτη. Η έρευνα, που αξιολόγησε όλες τις έως τώρα μελέτες και τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές της περιόδου 2012-2017, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα τέσσερα πιο δημοφιλή συμπληρώματα παγκοσμίως, δηλαδή οι πολυβιταμίνες, η βιταμίνη C, η βιταμίνη D και το ασβέστιο, δεν φαίνεται να παρέχουν κανένα απτό πλεονέκτημα – αλλά και ούτε αυξάνουν τον κίνδυνο  για την πρόληψη των καρδιαγγειακών νόσων, του εμφράγματος, του εγκεφαλικού και του πρόωρου θανάτου. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή Ντέιβιντ Τζένκινς του Τμήματος Επιστημών Διατροφής και Υγείας του Πανεπιστημίου του Τορόντο, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό του Αμερικανικού Κολεγίου Καρδιολογίας «Journal of American College of Cardiology». «Εκπλαγήκαμε που βρήκαμε τόσο λίγες θετικές επιπτώσεις των συχνότερων συμπληρωμάτων που οι άνθρωποι καταναλώνουν. Η μελέτη μας κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αν θέλει κανείς να παίρνει πολυβιταμίνες, βιταμίνες C και D ή ασβέστιο, δεν του κάνουν ζημιά, αλλά ούτε του παρέχουν και κάποιο φανερό πλεονέκτημα», δήλωσε ο δρ. Τζένκινς. Η έρευνα βρήκε ότι το φυλλικό οξύ (Β9) μόνο του και οι βιταμίνες Β σε συνδυασμό με φυλλικό οξύ μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο καρδιοπάθειας και εγκεφαλικού. Από την άλλη, η νιασίνη (Β3) μπορεί να αυξάνει ελαφρώς τον κίνδυνο θανάτου από οποιαδήποτε αιτία. «Τελικά, λόγω της απουσίας αξιόλογων θετικών ευρημάτων, πέρα από την πιθανή μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου από το φυλλικό οξύ, το πιο ωφέλιμο είναι να βασίζεται κανείς στην υγιεινή διατροφή για να παίρνει από αυτήν τις βιταμίνες και τα μέταλλα που χρειάζεται. Μέχρι στιγμής, καμία έρευνα πάνω στα συμπληρώματα δεν μας έχει δείξει κάτι καλύτερο» ανέφερε ο Καναδός διατροφολόγος. Όπως αναλύεται και στο ρεπορτάζ των Νytimes, το θέμα των συμπληρωμάτων πολυβιταμινών γίνεται όλο και πιο αμφιλεγόμενο σήμερα, καθώς όλο και περισσότεροι ειδικοί μιλούν ενάντια στη χρήση συμπληρωμάτων και πολυβιταμινών. Πέρυσι, δύο μελέτες που δημοσιεύθηκαν στα «Annals of Internal Medicine» απέτυχαν να βρουν οφέλη από τις πολυβιταμίνες, με τους συγγραφείς της να βάζουν επικεφαλίδα «Αρκετά: Σταματήστε να σπαταλάτε χρήματα σε συμπληρώματα βιταμινών και ανόργανων συστατικών». Τον περασμένο Δεκέμβριο σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό έντυπο «Journal of the American Medical Association» τα συμπληρώματα ασβεστίου και βιταμίνης είναι τελικά σπατάλη χρημάτων, καθώς δεν αποτρέπουν την εμφάνιση της οστεοπόρωσης στους ηλικιωμένους. Ερευνητές με επικεφαλής τον Δρ Τζια-Γκουο Ζαο από το Νοσοκομείο Τιαντζιν της Κίνας, έκαναν συνδυαστική ανάλυση της επιστημονικής βιβλιογραφίας για τον εντοπισμό κλινικών μελετών που είχαν ελέγξει τη χρησιμότητα των συμπληρωμάτων ασβεστίου και βιταμίνης D. Κατέληξαν σε 33 διαφορετικές έρευνες που αφορούσαν συνολικά πάνω από 51.000 άτομα, άνω των 50 ετών. Οι περισσότερες έρευνες είχαν γίνει στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Νέα Ζηλανδία και την Αυστραλία. Η συνδυαστική ανάλυση δεν εντόπισε σημαντική σχέση μεταξύ των συμπληρωμάτων ασβεστίου ή βιταμίνης D και του ατομικού κινδύνου κατάγματος ισχίου ή άλλων καταγμάτων, συγκριτικά με άτομα που είχαν πάρει εικονικά σκευάσματα ή τίποτα απολύτως. «Η συνήθης χρήση των συγκεκριμένων συμπληρωμάτων είναι αχρείαστη σε ηλικιωμένους που διαβιούν ανεξάρτητα και νομίζω πως είναι ώρα να σταματήσει η χρήση τους», εξηγεί ο Δρ Ζαο. Και προσθέτει ότι, «το ασβέστιο και η βιταμίνη D παραμένουν απαραίτητα δομικά στοιχεία της οστικής μας υγεία και είναι προτιμότερο να τα λαμβάνουμε μέσω της διατροφής και του τρόπου ζωής μας αντί των συμπληρωμάτων. Το διατροφικό ασβέστιο είναι αναντικατάστατο. Γάλα, λαχανικά, φρούτα και όσπρια είναι εξαιρετικές πηγές ασβεστίου. Η βιταμίνη D συντίθεται στο δέρμα από την έκθεσή του στον ήλιο. Συνεπώς, μια βόλτα στη λιακάδα παραμένει ο καλύτερος τρόπος για να διατηρεί κανείς επάρκεια βιταμίνης D». Ο αντίλογος Ωστόσο, δεν συμφωνούν όλοι οι ειδικοί με την άποψη του κινέζου χειρούργου ορθοπεδικού. Ο Δρ Ντάνιελ Σμιθ επίκουρος καθηγητής Ορθοπεδικής στην Ιατρική Σχολή Icahn της Νέας Υόρκης υποστηρίζει ότι «το πιθανό όφελος από τη λήψη των συμπληρωμάτων ασβεστίου και βιταμίνης D στην πρόληψη έστω και ενός μικρού αριθμού καταγμάτων ισχίου υπερισχύει κατά πολύ των ελαχίστων κινδύνων που συνεπάγεται η χρήση τους, τουλάχιστον στις ομάδες υψηλού κινδύνου». Όπως δημοσιεύει και το Global Food and Nutrition Policy Course, όντως οι ειδικοί πλέον συμφωνούν ότι εάν έχετε μια σχεδόν ισορροπημένη διατροφή, δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι θα επωφεληθείτε από τα συμπληρώματα πολυβιταμινών και δεν χρειάζεται να τα πάρετε για να φτάσετε στην τέλεια ισορροπία. Για μερικούς ανθρώπους, ωστόσο, παρέχουν οφέλη. Εάν έχετε σοβαρές ανεπάρκειες, η χορήγηση συμπληρωμάτων πολυβιταμινών υπό ιατρική παρακολούθηση μπορεί να είναι πολύ αναγκαία. Για παράδειγμα, οι αδύναμοι και ηλικιωμένοι άνθρωποι ή τα άτομα με προβλήματα απορρόφησης μπορεί να έχουν προβλήματα πρόσβασης στα τρόφιμα, δυσκολίες μάσησης και κατάποσης, προβλήματα απορρόφησης φαρμάκων. Τα άτομα με περιορισμένη έκθεση στο ηλιακό φως θα πρέπει ασφαλώς να συμβουλεύονται για ένα συμπλήρωμα βιταμίνης D. Οι γυναίκες επίσης που σχεδιάζουν την εγκυμοσύνη μπορούν να επωφεληθούν από μια σειρά από θρεπτικά συστατικά, όπως το φολικό οξύ και το ιώδιο, που μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης γενετικών ανωμαλιών. Η μεγαλύτερη ανησυχία δεν είναι κατά πόσον τα συμπληρώματα πολυβιταμινών λειτουργούν, αλλά κυρίως για το αν αφήνουμε τα συμπληρώματα πολυβιταμινών να αποτελούν τη δικαιολογία για την ανθυγιεινή διατροφή μας ή αν θεωρούμε ότι μπορούμε να βασιστούμε σε αυτά ώστε να είμαστε υγιείς. Το σίγουρο είναι ότι κανένα συμπλήρωμα, ακόμη και ένα με δεκάδες συστατικά δεν μπορεί να αντισταθμίσει τις βιταμίνες, τα ανόργανα άλατα και άλλες δυνητικά ευεργετικές ενώσεις που βρίσκονται στα λαχανικά, τα φρούτα, τα δημητριακά ολικής αλέσεως και την υπόλοιπη υγιεινή ισορροπημένη διατροφή. Αν θέλουμε να μειώσουμε τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, διαβήτη και άλλων χρόνιων παθήσεων, πρέπει χτίσουμε ένα ισχυρό θεμέλιο με υγιεινή διατροφή και σωματική δραστηριότητα, χωρίς τα «μαγικά» συμπληρώματα πολυβιταμινών που θα μας κάνουν αίφνης σούπερμαν. Η τρέλα με τη βιταμίνη C Η τρέλα με τη βιταμίνη C, η οποία ξεκίνησε από μια εισήγηση του χημικού Linus Pauling κατά τη δεκαετία του ’70 και έφθασε στο απόγειο με τα Airborne και την Emergen, είναι απλώς αυτό: μια τρέλα, αφού πάρα πολλές μελέτες απέδειξαν ότι η βιταμίνη C δεν κάνει σχεδόν τίποτα ή και τίποτα απολύτως για να σας γλιτώσει από το κοινό κρυολόγημα. Ο νομπελίστας Linus Pauling, ένας από τους χημικούς του 20ού αιώνα με τη μεγαλύτερη επιρροή που κατατάσσεται ανάμεσα στους σημαντικότερους επιστήμονες του 20ού αιώνα, δημοσίευσε μια μελέτη που έδειχνε ότι η μέση διάρκεια ζωής 100 καρκινοπαθών που λάμβαναν 10 γραμμάρια βιταμίνης C ήταν μεγαλύτερη κατά 300 μέρες σε σχέση με 1.000 άλλους ασθενείς που είχαν ακολουθήσει τη συμβατική θεραπεία. Το 1973 συνίδρυσε ένα ινστιτούτο στην Καλιφόρνια για την έρευνα πάνω στις θεραπευτικές δράσεις της βιταμίνης C και άλλων θρεπτικών συστατικών. Δημοσίευσε μάλιστα την έρευνα Cancer and Vitamin C το 1979, δείχνοντας τα αποτέλεσμα μεγάλων δόσεων βιταμίνης C σε ζώα, όμως μια έρευνα από την κλινική Μάγιο βρήκε ότι η λήψη μεγάλων ποσοτήτων βιταμίνης C δεν είχε περισσότερα ευεργετικά αποτελέσματα από ότι το πλασέμπο. Ο Pauling αποκήρυξε αυτά τα συμπεράσματα λέγοντας ότι είναι απάτη και σκόπιμη διαστρέβλωση προερχόμενη από τη βιομηχανία των φαρμακευτικών εταιριών. Συνέχισε την έρευνά του μέχρι το 1994, όταν πέθανε από καρκίνο του προστάτη. Όπως αναφέρει και το BBC, σήμερα το θέμα της βιταμίνης C, όσον αφορά τον καρκίνο, παραμένει ανοιχτό αλλά οι περισσότεροι ειδικοί δεν φαίνεται να συμμερίζονται τη γνώμη του Pauling. Φυσικά, αυτές οι αξιοσημείωτες μελέτες δεν λένε την πλήρη ιστορία. Υπάρχουν μερικές μελέτες που δείχνουν οφέλη από τη λήψη αντιοξειδωτικών, ειδικά όταν ο πληθυσμός δεν έχει πρόσβαση σε υγιεινή διατροφή. Κανείς δεν θα αρνηθεί ότι η βιταμίνη C είναι ζωτικής σημασίας για έναν υγιεινό τρόπο ζωής, όπως όλα τα αντιοξειδωτικά, αλλά αν δεν ακολουθείτε τις εντολές του γιατρού, αυτά τα συμπληρώματα σπάνια θα είναι η απάντηση για μια μακρύτερη ζωή όταν μια υγιεινή διατροφή είναι επίσης μια επιλογή. Η χορήγηση αντιοξειδωτικών είναι δικαιολογημένη μόνο όταν είναι εμφανές ότι υπάρχει πραγματική ανεπάρκεια ενός συγκεκριμένου αντιοξειδωτικού, λένε οι επιστήμονες. Και η καλύτερη επιλογή είναι να λάβουμε τα αντιοξειδωτικά από τα τρόφιμα επειδή περιέχουν ένα μείγμα αντιοξειδωτικών που συνεργάζονται. Βάλσαμο… Δεν είναι όμως μόνο η «μόδα» της βιταμίνης C. Το St. John’s wort, το βαλσαμόχορτο ή σπαθόχορτο, είναι ένα από τα πιο δημοφιλή συμπληρώματα βοτάνων που πωλούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά το 2000, τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας δημοσίευσαν μια μελέτη που έδειξε ότι το βαλσαμόχορτο θα μπορούσε να περιορίσει σοβαρά την αποτελεσματικότητα πολλών σημαντικών φαρμακευτικών φαρμάκων – συμπεριλαμβανομένων των αντιβιοτικών, του ελέγχου των γεννήσεων και των αντιρετροϊκών φαρμάκων για λοιμώξεις όπως ο HIV – επιταχύνοντας την αποτυχία τους στον οργανισμό. Τα ευρήματα για το βαλσαμόχορτο οδήγησαν την Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων να προειδοποιήσει τους γιατρούς σχετικά με το φυτικό φάρμακο. Αλλά αυτό δεν έκανε τίποτα για να εμποδίσει τη δημόσια πώληση ή την κατανάλωσή του. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, τα κέντρα ελέγχου δηλητηριάσεων των ΗΠΑ έχουν συγκεντρώσει περίπου 275.000 αναφορές – περίπου ένα κάθε 24 λεπτά – των ανθρώπων που αντέδρασαν άσχημα στα συμπληρώματα και το ένα τρίτο αφορούσε βότανα όπως το βαλσαμόχορτο. «Οι καταναλωτές δεν πρέπει να περιμένουν τίποτα από τα συμπληρώματα διότι δεν έχουμε σαφή αποδεικτικά στοιχεία ότι είναι επωφελής, ενώ θα μπορούσαν να βρεθούν σε κίνδυνο», δήλωσε στο Business Insider ο S. Bryn Austin, καθηγητής Δημόσιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. «Είτε είναι στο μπουκάλι είτε όχι, μπορεί να υπάρχουν συστατικά μέσα που μπορούν να κάνουν κακό». Παρά τις πολλές τέτοιες προειδοποιήσεις, η αγορά του κλάδου ανέρχεται σε δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Οι διαφημίσεις για συμπληρώματα πλημμυρίζουν το διαδίκτυο, τα κοινωνικά μέσα, τις σελίδες περιοδικών και την τηλεόραση. Μια τεράστια μπίζνα γύρω από τη βιομηχανία των φαρμάκων έχει αποδειχθεί. Μια άλλη μεγάλη μπίζνα στον αντίποδά τους, τις βιταμίνες και τα φυτικά συμπληρώματα επίσης αποδείχθηκε. Όμως τη φύση δεν ξέρω να την έχουν εξαντλήσει, παραφράζοντας τον ποιητή. Πηγη: tvxs.gr