H θεωρία ότι η νοημοσύνη δεν είναι γενετικά ίδια -δεν έχει τις ίδιες «γενετικές προδιαγραφές»- για όλες τις φυλές έχει έλθει ξανά στην επικαιρότητα, σύμφωνα ωστόσο με τους κανόνες που διέπουν την εξέλιξη, όλο αυτό δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα εντελώς απίθανο σενάριο.
Το θέμα επανήλθε πρόσφατα στον δημόσιο διάλογο με αφορμή άρθρο του γενετιστή του Χάρβαρντ, David Reich, στους New York Times.
Στην πραγματικότητα, η γενετική και η εξελικτική ιστορία της νοημοσύνης δείχνουν ακριβώς το αντίθετο. Τα περισσότερα από τα χαρακτηριστικά μας, όπως το ύψος, για παράδειγμα, καθορίζονται από τη φυσική επιλογή σε ένα βέλτιστο επίπεδο -του τύπου, είναι καλό για τους ανθρώπους να είναι περίπου τόσο ψηλοί κατά μέσο όρο. Κάποιες γενετικές παραλλαγές τείνουν να κάνουν τους ανθρώπους λίγο κοντύτερους σε σχέση με τον μέσο όρο και κάποιες άλλες τείνουν να κάνουν τους ανθρώπους λίγο ψηλότερους. Η ισορροπία μεταξύ αυτών των παραλλαγών υποστηρίχθηκε από τη φυσική επιλογή προκειμένου να διατηρηθεί το μέσο ύψος «τόσο όσο είναι καλό».
Με τη νοημοσύνη δεν συνέβη το ίδιο. Σε αντίθεση με το ύψος, όπου δεν υπήρχε κανένα όφελος, οι ισχυρές εξελικτικές δυνάμεις οδήγησαν τη νοημοσύνη των προγόνων μας μόνο προς μια κατεύθυνση.
Η νοημοσύνη είναι το καθοριστικής σημασίας χαρακτηριστικό μας και το μοναδικό μας πραγματικό πλεονέκτημα έναντι των άλλων ζώων. Μας έδωσε ένα πρωταρχικό προβάδισμα στη δυνατότητα προσαρμογής σε ποικίλα, ετερόκλητα περιβάλλοντα, ενώ η χρησιμότητά της ενισχύθηκε μαζικά με την επινόηση του πολιτισμού και της γλώσσας.
Αυτό το διαρκώς αυξανόμενο επιλεκτικό πλεονέκτημα της ολοένα υψηλότερης νοημοσύνης οδήγησε σε ένα φαινόμενο χιονοστιβάδας, που κατά πάσα πιθανότητα σταμάτησε μόνο από τους φυσικούς περιορισμούς του μεγέθους που επιβάλλουν τόσο ο τρόπος με τον οποίον ερχόμαστε στη ζωή (ο τοκετός) όσο και οι μεταβολικές απαιτήσεις που θα είχε ένας μεγάλος εγκέφαλος.
Έτσι, η εξέλιξη μας προίκισε με ένα γενετικό πρόγραμμα που φέρει τις οδηγίες για τον τρόπο με τον οποίον αναπτύσσονται οι πολύπλοκοι εγκέφαλοί μας με την προκύπτουσα γνωστική ικανότητα μας.
Οποιοδήποτε γενετικό πρόγραμμα θα μπορούσε να επηρεαστεί από τυχαίες μεταλλάξεις και αυτό δεν διαφέρει ούτε στην περίπτωση της νοημοσύνης. Αυτό που το ξεχωρίζει σε σχέση με χαρακτηριστικά όπως το ύψος είναι ότι οι περισσότερες γενετικές τυχαίες μεταλλάξεις που επηρεάζουν τη νοημοσύνη το κάνουν με αρνητικό τρόπο.
Στατιστικά οι τυχαίες μεταλλάξεις είναι πολύ πιθανότερο να βλάψουν το περίπλοκο γενετικό πρόγραμμα για την ανάπτυξη του εγκεφάλου παρά να το βελτιώσουν.
Η νοημοσύνη δεν επηρεάζεται από την ισορροπία μεταξύ των μεταλλάξεων που ενισχύουν το IQ και αυτών που προκαλούν βλάβη στο IQ. Αντίθετα, οι γενετικές διαφορές στη νοημοσύνη μπορεί σε μεγάλο βαθμό να αντανακλούν την επιβάρυνση των μεταλλάξεων που μεταφέρουν.
Επειδή οι περισσότερες τυχαίες μεταλλάξεις που επηρεάζουν τη νοημοσύνη τη μειώνουν, την περιορίζουν, η εξέλιξη έχει την τάση να επιλέγει «εναντίον» αυτών. Αναπόφευκτα, πάντα θα προκύπτουν νέες μεταλλάξεις στον πληθυσμό, αλλά εκείνες που έχουν καθοριστική επίδραση στη νοημοσύνη -που προκαλούν διανοητική υστέρηση, για παράδειγμα -απομακρύνονται γρήγορα από τη φυσική επιλογή.
Οι μεταλλάξεις με μέτριες επιδράσεις μπορεί να επιμείνουν για λίγες γενιές, και αυτές με μικρές επιπτώσεις μπορεί να επιμείνουν κατά τι περισσότερο. Αλλά επειδή εμπλέκονται πολλές χιλιάδες γονίδια στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, η φυσική επιλογή δεν μπορεί να τα κρατήσει όλα συνεχώς χωρίς μεταλλάξεις.
Το αποτέλεσμα είναι ότι κάθε πληθυσμός φέρει ανά πάσα στιγμή μια ποικίλη δέσμη μεταλλάξεων που επηρεάζουν τη νοημοσύνη. Αυτές διαφέρουν μεταξύ των πληθυσμών, των φυλών, των οικογενειών, των ατόμων. Αυτό το «μίξερ», η συνεχής αλλαγή της γενετικής ποικιλίας λειτουργεί ενάντια σε οποιαδήποτε μακροχρόνια αύξηση ή μείωση της νοημοσύνης.
Ένα άλλο επίσης, κρίσιμο στοιχείο είναι ότι η γενετική τείνει να επηρεάζει τη νοημοσύνη με πολύ πιο έμμεσο τρόπο από ό,τι επηρεάζει το χρώμα του δέρματος, το ύψος και άλλα φυσικά χαρακτηριστικά. Όπως συμβαίνει με την απόδοση ενός αυτοκινήτου της Formula One, η νοημοσύνη είναι μια αναδυόμενη ιδιότητα ολόκληρου του συστήματος. Δεν υπάρχει ειδική γενετική ενότητα «για τη νοημοσύνη» που να μπορεί να ενεργεί ανεξάρτητα από τη φυσική επιλογή – όχι χωρίς να επηρεάζει την ίδια στιγμή πολλά άλλα χαρακτηριστικά και συχνά με αρνητικό τρόπο.
Πρέπει να αφήσουμε την αντίληψη ότι η νοημοσύνη είναι ένα χαρακτηριστικό όπως για παράδειγμα, η παραγωγή γάλακτος ενός κοπαδιού αγελάδων, που ελέγχεται από μια μικρή, επίμονη, «αφοσιωμένη» δέσμη γενετικών παραλλαγών οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε επιλεκτική αναπαραγωγή από τη μία γενιά στην άλλη. Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο: Χιλιάδες παραλλαγές επηρεάζουν τη νοημοσύνη, οι οποίες υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές και οι οποίες επηρεάζουν άλλα χαρακτηριστικά. Θεωρητικά δεν είναι αδύνατο η φυσική επιλογή να «παράξει» πληθυσμιακές ομάδες με διαφορές στη νοημοσύνη, αλλά οι παράγοντες αυτοί το καθιστούν εξαιρετικά απίθανο.
Για να μπορούσαν να καταλήξουν σε συστηματικές γενετικές διαφορές στη νοημοσύνη μεταξύ των μεγάλων πληθυσμών των προγόνων μας, οι κινητήριες δυνάμεις που καθοδηγούν τις διαφορές αυτές θα έπρεπε να ήταν τεράστιες. Επιπλέον, αυτές οι δυνάμεις θα έπρεπε να έχουν ενεργήσει σε ολόκληρες ηπείρους, με άκρως διαφορετικά περιβάλλοντα και επιπλέον, να έχουν επιμείνει τα δεκάδες χιλιάδες χρόνια της τεράστιας πολιτισμικής αλλαγής.
Ένα τέτοιο σενάριο δεν είναι απλώς σπέκουλα, αλλά εγγενώς και εντελώς απίθανο.
Συμπέρασμα: Ενώ η γενετική ποικιλία μπορεί να εξηγήσει γιατί ένα άτομο είναι πιο έξυπνο από ένα άλλο, είναι απίθανο να υπάρχουν σταθερές και συστηματικές γενετικές διαφορές που κάνουν μία πληθυσμιακή ομάδα εξυπνότερη.
Επομένως, όπως γράφει ο Guardian, αντί κάποιοι να προβληματίζονται για την ανθρώπινη νοημοσύνη, θα ήταν πιο σωστό να εστιάσει η κοινωνία στους περιβαλλοντικούς και πολιτισμικούς παράγοντες που γνωρίζουμε ότι εμπλέκονται με τρόπο καθοριστικό και τους οποίους μπορούμε να αλλάξουμε, όπως η υγειονομική περίθαλψη της μητέρας και του βρέφους, η διατροφή στην πρώιμη παιδική ηλικία, η έκθεση σε επικίνδυνες τοξίνες, όπως ο μόλυβδος, η πρόσβαση στην εκπαίδευση και η ποιότητα της εκπαίδευσης, όλα όσα με λίγα λόγια, δίνουν ίσες ευκαιρίες και κάνουν πραγματικά τη διαφορά.
Η βαθμολογία IQ είναι ένας δείκτης για τη διανοητική ικανότητα ενός ατόμου -κατά προσέγγιση πάντα- σε καμία περίπτωση όμως, δεν μετρά, δεν αποτυπώνει τις πνευματικές δυνατότητες και τα όρια κάθε ανθρώπου.
Πηγή: tvxs.gr
Στο εν λόγω άρθρο, ο Reich δίνει έμφαση στην «αυθαίρετη φύση» των παραδοσιακών φυλετικών ομάδων, αλλά εξακολουθεί να υποστηρίζει ότι οι μεγάλες περίοδοι που οι πρόγονοι μας έζησαν σε διαφορετικές ηπείρους άφησαν τα γενετικά τους σημάδια στους σύγχρονους πληθυσμούς. Τα σημάδια αυτά είναι πιο εμφανή στα φυσικά χαρακτηριστικά, όπως το χρώμα του δέρματος και των μαλλιών, όπου η γενετική αιτία είναι απλά αδιαμφισβήτητη. Ο Reich ωστόσο, ισχυρίζεται ότι όλα τα γενετικά χαρακτηριστικά, συμπεριλαμβανομένων όσων επηρεάζουν τη συμπεριφορά και τη γνωστική λειτουργία, ενδέχεται να διαφέρουν μεταξύ πληθυσμιακών ομάδων ή φυλών.
Αυτή η παρέκκλιση από τη γενετική των φυσικών χαρακτηριστικών για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο εγκέφαλος θυμίζει την έρευνα δύο Αμερικανών επιστημόνων, του Charles Murray και του Richard J Herrnstein, η οποία εκδόθηκε στο αμφιλεγόμενο βιβλίο τους με τίτλο «The Curve Bell» (Η κωδωνοειδής καμπύλη, 1994), που επανήλθε ως θέμα συζήτησης μεταξύ του Murray και του Αμερικανού νευροεπιστήμονα και συγγραφέα Sam Harris (το πιο γνωστό βιβλίο του οποίου είναι «Το τέλος της πίστης»). Στο βιβλίο, οι Murray και Herrnstein ισχυρίζονται ότι οι διαφορές στις μέσες βαθμολογίες IQ των εθνοτικών ομάδων είναι «πολύ πιθανό» να οφείλονται τόσο σε περιβαλλοντικούς όσο και σε γενετικούς παράγοντες. Το επιχείρημα βασίζεται στην παραδοχή ότι οι περιβαλλοντικοί και πολιτισμικοί παράγοντες παίζουν μεγάλο ρόλο σε τυχόν διαφορές που παρατηρούνται στις μέσες βαθμολογίες IQ διαφόρων ομάδων. Αλλά επίσης, υποδηλώνει ότι εφόσον οι γενετικές παραλλαγές συμβάλουν στο υψηλότερο ή χαμηλότερο IQ οποιουδήποτε πληθυσμού, οι γενετικές διαφορές μεταξύ μιας ομάδας και μιας άλλης «υποστηρίζουν» και τις μέσες διαφορές στο IQ.
Στην πραγματικότητα, η γενετική και η εξελικτική ιστορία της νοημοσύνης δείχνουν ακριβώς το αντίθετο. Τα περισσότερα από τα χαρακτηριστικά μας, όπως το ύψος, για παράδειγμα, καθορίζονται από τη φυσική επιλογή σε ένα βέλτιστο επίπεδο -του τύπου, είναι καλό για τους ανθρώπους να είναι περίπου τόσο ψηλοί κατά μέσο όρο. Κάποιες γενετικές παραλλαγές τείνουν να κάνουν τους ανθρώπους λίγο κοντύτερους σε σχέση με τον μέσο όρο και κάποιες άλλες τείνουν να κάνουν τους ανθρώπους λίγο ψηλότερους. Η ισορροπία μεταξύ αυτών των παραλλαγών υποστηρίχθηκε από τη φυσική επιλογή προκειμένου να διατηρηθεί το μέσο ύψος «τόσο όσο είναι καλό».
Με τη νοημοσύνη δεν συνέβη το ίδιο. Σε αντίθεση με το ύψος, όπου δεν υπήρχε κανένα όφελος, οι ισχυρές εξελικτικές δυνάμεις οδήγησαν τη νοημοσύνη των προγόνων μας μόνο προς μια κατεύθυνση.
Η νοημοσύνη είναι το καθοριστικής σημασίας χαρακτηριστικό μας και το μοναδικό μας πραγματικό πλεονέκτημα έναντι των άλλων ζώων. Μας έδωσε ένα πρωταρχικό προβάδισμα στη δυνατότητα προσαρμογής σε ποικίλα, ετερόκλητα περιβάλλοντα, ενώ η χρησιμότητά της ενισχύθηκε μαζικά με την επινόηση του πολιτισμού και της γλώσσας.
Αυτό το διαρκώς αυξανόμενο επιλεκτικό πλεονέκτημα της ολοένα υψηλότερης νοημοσύνης οδήγησε σε ένα φαινόμενο χιονοστιβάδας, που κατά πάσα πιθανότητα σταμάτησε μόνο από τους φυσικούς περιορισμούς του μεγέθους που επιβάλλουν τόσο ο τρόπος με τον οποίον ερχόμαστε στη ζωή (ο τοκετός) όσο και οι μεταβολικές απαιτήσεις που θα είχε ένας μεγάλος εγκέφαλος.
Έτσι, η εξέλιξη μας προίκισε με ένα γενετικό πρόγραμμα που φέρει τις οδηγίες για τον τρόπο με τον οποίον αναπτύσσονται οι πολύπλοκοι εγκέφαλοί μας με την προκύπτουσα γνωστική ικανότητα μας.
Οποιοδήποτε γενετικό πρόγραμμα θα μπορούσε να επηρεαστεί από τυχαίες μεταλλάξεις και αυτό δεν διαφέρει ούτε στην περίπτωση της νοημοσύνης. Αυτό που το ξεχωρίζει σε σχέση με χαρακτηριστικά όπως το ύψος είναι ότι οι περισσότερες γενετικές τυχαίες μεταλλάξεις που επηρεάζουν τη νοημοσύνη το κάνουν με αρνητικό τρόπο.
Στατιστικά οι τυχαίες μεταλλάξεις είναι πολύ πιθανότερο να βλάψουν το περίπλοκο γενετικό πρόγραμμα για την ανάπτυξη του εγκεφάλου παρά να το βελτιώσουν.
Η νοημοσύνη δεν επηρεάζεται από την ισορροπία μεταξύ των μεταλλάξεων που ενισχύουν το IQ και αυτών που προκαλούν βλάβη στο IQ. Αντίθετα, οι γενετικές διαφορές στη νοημοσύνη μπορεί σε μεγάλο βαθμό να αντανακλούν την επιβάρυνση των μεταλλάξεων που μεταφέρουν.
Επειδή οι περισσότερες τυχαίες μεταλλάξεις που επηρεάζουν τη νοημοσύνη τη μειώνουν, την περιορίζουν, η εξέλιξη έχει την τάση να επιλέγει «εναντίον» αυτών. Αναπόφευκτα, πάντα θα προκύπτουν νέες μεταλλάξεις στον πληθυσμό, αλλά εκείνες που έχουν καθοριστική επίδραση στη νοημοσύνη -που προκαλούν διανοητική υστέρηση, για παράδειγμα -απομακρύνονται γρήγορα από τη φυσική επιλογή.
Οι μεταλλάξεις με μέτριες επιδράσεις μπορεί να επιμείνουν για λίγες γενιές, και αυτές με μικρές επιπτώσεις μπορεί να επιμείνουν κατά τι περισσότερο. Αλλά επειδή εμπλέκονται πολλές χιλιάδες γονίδια στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, η φυσική επιλογή δεν μπορεί να τα κρατήσει όλα συνεχώς χωρίς μεταλλάξεις.
Το αποτέλεσμα είναι ότι κάθε πληθυσμός φέρει ανά πάσα στιγμή μια ποικίλη δέσμη μεταλλάξεων που επηρεάζουν τη νοημοσύνη. Αυτές διαφέρουν μεταξύ των πληθυσμών, των φυλών, των οικογενειών, των ατόμων. Αυτό το «μίξερ», η συνεχής αλλαγή της γενετικής ποικιλίας λειτουργεί ενάντια σε οποιαδήποτε μακροχρόνια αύξηση ή μείωση της νοημοσύνης.
Ένα άλλο επίσης, κρίσιμο στοιχείο είναι ότι η γενετική τείνει να επηρεάζει τη νοημοσύνη με πολύ πιο έμμεσο τρόπο από ό,τι επηρεάζει το χρώμα του δέρματος, το ύψος και άλλα φυσικά χαρακτηριστικά. Όπως συμβαίνει με την απόδοση ενός αυτοκινήτου της Formula One, η νοημοσύνη είναι μια αναδυόμενη ιδιότητα ολόκληρου του συστήματος. Δεν υπάρχει ειδική γενετική ενότητα «για τη νοημοσύνη» που να μπορεί να ενεργεί ανεξάρτητα από τη φυσική επιλογή – όχι χωρίς να επηρεάζει την ίδια στιγμή πολλά άλλα χαρακτηριστικά και συχνά με αρνητικό τρόπο.
Πρέπει να αφήσουμε την αντίληψη ότι η νοημοσύνη είναι ένα χαρακτηριστικό όπως για παράδειγμα, η παραγωγή γάλακτος ενός κοπαδιού αγελάδων, που ελέγχεται από μια μικρή, επίμονη, «αφοσιωμένη» δέσμη γενετικών παραλλαγών οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε επιλεκτική αναπαραγωγή από τη μία γενιά στην άλλη. Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο: Χιλιάδες παραλλαγές επηρεάζουν τη νοημοσύνη, οι οποίες υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές και οι οποίες επηρεάζουν άλλα χαρακτηριστικά. Θεωρητικά δεν είναι αδύνατο η φυσική επιλογή να «παράξει» πληθυσμιακές ομάδες με διαφορές στη νοημοσύνη, αλλά οι παράγοντες αυτοί το καθιστούν εξαιρετικά απίθανο.
Για να μπορούσαν να καταλήξουν σε συστηματικές γενετικές διαφορές στη νοημοσύνη μεταξύ των μεγάλων πληθυσμών των προγόνων μας, οι κινητήριες δυνάμεις που καθοδηγούν τις διαφορές αυτές θα έπρεπε να ήταν τεράστιες. Επιπλέον, αυτές οι δυνάμεις θα έπρεπε να έχουν ενεργήσει σε ολόκληρες ηπείρους, με άκρως διαφορετικά περιβάλλοντα και επιπλέον, να έχουν επιμείνει τα δεκάδες χιλιάδες χρόνια της τεράστιας πολιτισμικής αλλαγής.
Ένα τέτοιο σενάριο δεν είναι απλώς σπέκουλα, αλλά εγγενώς και εντελώς απίθανο.
Συμπέρασμα: Ενώ η γενετική ποικιλία μπορεί να εξηγήσει γιατί ένα άτομο είναι πιο έξυπνο από ένα άλλο, είναι απίθανο να υπάρχουν σταθερές και συστηματικές γενετικές διαφορές που κάνουν μία πληθυσμιακή ομάδα εξυπνότερη.
Επομένως, όπως γράφει ο Guardian, αντί κάποιοι να προβληματίζονται για την ανθρώπινη νοημοσύνη, θα ήταν πιο σωστό να εστιάσει η κοινωνία στους περιβαλλοντικούς και πολιτισμικούς παράγοντες που γνωρίζουμε ότι εμπλέκονται με τρόπο καθοριστικό και τους οποίους μπορούμε να αλλάξουμε, όπως η υγειονομική περίθαλψη της μητέρας και του βρέφους, η διατροφή στην πρώιμη παιδική ηλικία, η έκθεση σε επικίνδυνες τοξίνες, όπως ο μόλυβδος, η πρόσβαση στην εκπαίδευση και η ποιότητα της εκπαίδευσης, όλα όσα με λίγα λόγια, δίνουν ίσες ευκαιρίες και κάνουν πραγματικά τη διαφορά.
Η βαθμολογία IQ είναι ένας δείκτης για τη διανοητική ικανότητα ενός ατόμου -κατά προσέγγιση πάντα- σε καμία περίπτωση όμως, δεν μετρά, δεν αποτυπώνει τις πνευματικές δυνατότητες και τα όρια κάθε ανθρώπου.
Πηγή: tvxs.gr
