O Αλέξανδρος Τομπάζης1 δεν έχει άλλες ακουαρέλες να δείξει. «Η όμορφη καμηλοπάρδαλη»2 θα διασώζει πια στα γραπτά του τις μνήμες και τη σχέση του με τη ζωγραφική και όλες τις δημιουργικές εκφράσεις του βίου. Ο ευγενής και καλλιεργημένος αρχιτέκτονας που από το 1963, έκτισε με επινοητικότητα και αταλάντευτη τόλμη μια δημιουργική πρόταση, που ενσωμάτωσε σταδιακά όλες τις προσλήψεις και το ανοικτό βλέμμα ενός ανεπιτήδευτου κοσμοπολίτη γεννημένου στο Καράτσι, πέρασε στην άλλη πλευρά.
Με ρηξικέλευθη και ποιοτική συνθετική ματιά που είχε καταστατικές αφετηρίες το βαθιά ανήσυχο πνεύμα και το προσωπικό εικαστικό του ταλέντο, ο Αλέξανδρος Τομπάζης κατάφερε από νωρίς να οργανώσει ένα Ελληνικό αρχιτεκτονικό γραφείο, πρότυπο χώρο παραγωγής μιας δραστήριας και εξωστρεφούς δημιουργικής αναζήτησης. Δεν δίστασε να προτείνει «ηλιακές» κατοικίες σε χρόνο ανύποπτο όταν η κλιματική αλλαγή δεν ήταν στο οπτικό μας πεδίο, να σχεδιάσει πρωτότυπα συγκροτήματα και εγκαταστάσεις φιλοξενίας με πολύπλευρη έγνοια για την ενεργειακή εξοικονόμηση που τόσο αργήσαμε να εντάξουμε στις προτεραιότητές μας, να συνδυάσει τον βιοκλιματικό σχεδιασμό με τα μικροκλιματικά δεδομένα του τόπου και στις πιο οικείες κλίμακες, να αναδιοργανώσει εμβληματικές κιβωτούς μνήμης στα μουσεία των Δελφών και του Ηρακλείου, να ανοιχτεί σε ένα ευρύ διεθνές περιβάλλον αναφοράς σχεδιάζοντας ακόμη και λατρευτικούς χώρους υψηλού συμβολισμού, τεμένη σε μουσουλμανικές χώρες και κοσμοβριθή καθολικά προσκυνήματα. Απλώθηκε σε δραστηριότητες που προσέδωσαν εξωστρέφεια στην Ελληνική αρχιτεκτονική, διατηρώντας διακριτή μέχρι τέλους την προσήλωση του στη νεωτερικότητα και τη συνάφειά της με όλες τις δημιουργικές επανερμηνείες μιας ευρείας «παράδοσης», αναπτύσσοντας παράλληλα δεσμούς και συνεργασίες με ιδιωματικά λεξιλόγια, αρχιτέκτονες και πρακτικές στις πιο διαφορετικές χώρες του πλανήτη.
Ο Αλέξανδρος Τομπάζης, δεν υπέκυψε στα κελεύσματα του πρόσφατου μετασχηματισμού που υιοθέτησε άκριτα τις ευκαμψίες και τις νεο-οργανικές ελαστικότητες της δομής, αλλά εξακολούθησε μέχρι τέλους να εμπνέει θετικά και να διδάσκει τις νεότερες γενιές αρχιτεκτόνων που τον περιβάλανε στηρίζοντας με συνέπεια και ανανεώνοντας τη σχέση της Αρχιτεκτονικής με λειτουργικά και κατασκευαστικά πρωτόκολλα που της προσδίδουν τεκτονικότητα, χρηστικότητα
και ανθεκτικότητα και υιοθετώντας δια βίου με επίμονη πίστη ιδιωματισμούς που προάγουν τη χωρική καθαρότητα και την ποιητική δύναμη της διανοητικής επεξεργασίας που με τόση ενάργεια περιέγραψε ο Πολ Βαλερύ στον «Ευπαλίνο» του.
Ο Αλέξανδρος Τομπάζης, ένας «δομικός κοσμοπολίτης» αρχιτέκτονας με το σημαντικό έργο και τη διαδρομή του φώτισε και ανέδειξε για 60 χρόνια, όσα οφείλει να υπερασπίζεται και να εκφράζει και σήμερα η στιβαρή Αρχιτεκτονική της νέας εποχής, επιδιώκοντας να υπερβεί την άσκοπη και διάχυτη σύγχυση αλλά και την εντεινόμενη κυριαρχία της κατανάλωσης και να ανακτήσει τα ίχνη πορείας που τη συνέδεαν πάντα με τον τις ανθρώπινες αξίες και τον Πολιτισμό…
Οδυσσέας Ν. Σγουρός, Αρχιτέκτων ΕΜΠ
25.06.2024
Σημειώσεις:
1.Αλέξανδρος Τομπάζης [1939-2024]: Ἐλληνας αρχιτέκτονας που γεννήθηκε στο Καράτσι το 1939. Ήταν γόνος της παλιάς ναυτικής οικογένειας της Ύδρας. Αποφοίτησε από την Αρχιτεκτονική του ΕΜΠ το 1962. Την περίοδο 1963 – 1965 ήταν επιμελητής στον Τομέα Αρχιτεκτονικών Συνθέσεων του ΕΜΠ. Από το 1964 έως το 1966 εργάστηκε ως επιστημονικός βοηθός του Κων. Δοξιάδη, όπου ασχολήθηκε με θεωρητικές μελέτες και έρευνα. Το 1963 ίδρυσε το Γραφείο Μελετών «Αλέξανδρου Ν. Τομπάζη» και εκπόνησε μελέτες μεγάλων αρχιτεκτονικών έργων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Το ενδιαφέρον του για την τεχνολογία και η πρώτη πετρελαϊκή κρίση τον ώθησε να ασχοληθεί με τη χρήση της ηλιακής ενέργειας αρχικά και άλλων εναλλακτικών πηγών ενέργειας αργότερα. Έτσι από τη δεκαετία του ’70 και μετά ασχολήθηκε κυρίως με την αρχιτεκτονική με έμφαση στον Βιοκλιματικό Σχεδιασμό και εφάρμοσε τις αρχές του σε μεγάλη κλίμακα. Αρχιτεκτονικά έργα και κείμενά του έχουν δημοσιευθεί σε εκδόσεις εντός και εκτός Ελλάδος, σε αρχιτεκτονικά περιοδικά, τον ημερήσιο και περιοδικό τύπο καθώς και σε πρακτικά συνεδρίων. Είχε λάβει μέρος ως κριτής σε πολλούς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, και σε επιτροπές ειδικών σε θέματα εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Υπήρξε επισκέπτης εξεταστής των σχολών αρχιτεκτονικής του Δουβλίνου και του Strathclyde στη Γλασκώβη. Είχε δώσει διαλέξεις σε περισσότερες από 24 χώρες. Είχε τιμηθεί σε περισσότερους από 95 πανελλήνιους ή διαγωνισμούς με πρόσκληση και σε 15 διεθνείς διαγωνισμούς.
2. Αλέξανδρος Τομπάζης, Η όμορφη καμηλοπάρδαλη, εκδόσεις Πατάκη, 2010. «… είναι τα ίχνη ενός ευγενικού πάθους στην εξομολόγηση, στην αρχιτεκτονική, στον στοχασμό. Ένας σημαντικός αρχιτέκτονας ανακατεύει το εργαστήρι του εαυτού και της επαγγελματικής εμπειρίας. Ο Αλέξανδρος Τομπάζης μιλάει συναρπαστικά για το μέσα και το έξω ενός κόσμου που πιστεύει στην ατομική ευθύνη, στη συνεννόηση, στην κοινή ευτυχία.» (Μισέλ Φάις).
Σύνδεσμοι (links):
https://www.tombazis.com/en/
https://el.wikipedia.org/wiki/αλέξανδρος τομπάζης
