Οι φονικές μάχες στην Υεμένη μαίνονται, στην πόλη Χοντάιντα, όπου βρίσκεται το σημαντικότερο λιμάνι της χώρας 150 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους μέσα σε ένα εικοσιτετράωρο,
ο εκπρόσωπος της στρατιωτικής συμμαχίας (μεταξύ των οποίων ΗΠΑ, Γαλλία και Βρετανία) υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας δήλωσε στον Τύπο ότι η επιχείρηση συνεχίζεται, και ο ΟΗΕ πιέζει υποτίθεται τα αντιμαχόμενα μέρη, αξιώνοντας οι εχθροπραξίες να σταματήσουν το συντομότερο.
Ο Γενικός Γραμματέας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες προειδοποίησε ότι εάν προκληθούν μεγάλες ζημιές και πάψει να λειτουργεί το λιμάνι στη Χοντάιντα, από όπου εισάγονται πάνω από τα τρία τέταρτα της ανθρωπιστικής βοήθειας στη χώρα, οι συνέπειες θα είναι «καταστροφικές», δεδομένου ότι ως και 14 εκατομμύρια άμαχοι κινδυνεύουν να λιμοκτονήσουν.
Στον πόλεμο στην Υεμένη οφείλεται «η χειρότερη ανθρωπιστική κρίση στον κόσμο», σύμφωνα με τον οργανισμό, και το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για την Παιδική Ηλικία (UNICEF) χαρακτήρισε την Κυριακή «επίγεια κόλαση» την κατάσταση στη χώρα για τα παιδιά, εκατοντάδες χιλιάδες από τα οποία αντιμετωπίζουν οξύ υποσιτισμό ή κινδυνεύουν να πεθάνουν από πείνα.
Και οι δυτικές κυβερνήσεις; Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο, ο Βρετανός ομόλογός του Τζέρεμι Χαντ και ο Γάλλος ομόλογός του Ζαν-Ιβ Λεντριάν υπογραμμίζουν ότι είναι ώρα να γίνουν διαπραγματεύσεις.
Η Διεθνής Αμνηστία βέβαια και δύο ακόμη μη κυβερνητικές οργανώσεις κατήγγειλαν το γεγονός ότι η Γαλλία – και δεν είναι βέβαια η μόνη -εξακολουθεί να πουλά στρατιωτικό εξοπλισμό στη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, χώρες που κατηγορούνται ότι παραβιάζουν το ανθρωπιστικό δίκαιο στην Υεμένη, μετά τη δημοσιοποίηση της έκθεσης για τις εξαγωγές στρατιωτικού υλικού για το έτος 2017.
Που είναι το Συμβούλιο Ασφαλείας;
Η βίαιη δολοφονία του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι έθεσε στο στόχαστρο της σκληρής κριτικής από τους δυτικούς συμμάχους τον πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν. Μέχρι και οι ΗΠΑ ζήτησαν κατάπαυση του πυρός στον τετραετή πόλεμο στην Υεμένη, που τροφοδοτήθηκε από τις στρατιωτικές ενέργειες του συνασπισμού που προηγήθηκε της Σαουδικής Αραβίας. Ωστόσο, μόνο δύο ημέρες αργότερα, ο συνασπισμός ξεκίνησε νέες αεροπορικές επιδρομές στην πληγείσα χώρα. Και καθώς ο αριθμός των νεκρών συνεχίζει να αυξάνεται, φαίνεται αμφίβολο ότι οι δυτικές δυνάμεις θα σταματήσουν την προσοδοφόρα προμήθεια όπλων στη Σαουδική Αραβία.
Σύμφωνα και με την ανάλυση της Le Monde diplomatique, αν ο κόσμος άργησε να μάθει τον «ξεχασμένο πόλεμο» της Υεμένης, ο ρόλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ στην έγκριση των ενεργειών των Σαουδαράβων και των συμμάχων τους έχει επίσης ξεφύγει από την προσοχή του. Η αποτυχία του Συμβουλίου να ανταποκριθεί σε αυτές τις απόλυτα τεκμηριωμένες αποτρόπαιες ενέργειες, που μάλιστα αποτελούν την πιο επείγουσα ανθρωπιστική καταστροφή σήμερα στον κόσμο, είναι τουλάχιστον ανησυχητική για το μέλλον.
Βέβαια, δεδομένου ότι τρία από τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου (ΗΠΑ, Ρωσία, Βρετανία, Γαλλία, Κίνα) είναι σύμμαχοι των Σαουδαράβων, ή τους παρέχουν όπλα, ή και τα δύο, η σιωπή του ΟΗΕ μπορεί να μην προκαλεί έκπληξη.
Λιγότερο εμφανής είναι ο θετικός ρόλος του Συμβουλίου Ασφαλείας στην επιδημία του λιμού και της χολέρας που εξελίσσεται στην Υεμένη. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το ψήφισμα 2216 του Συμβουλίου Ασφαλείας καλεί τα κράτη μέλη, ιδίως τα κράτη που γειτνιάζουν με την Υεμένη, να επιθεωρούν φορτία που προορίζονται για την Υεμένη και περνούν από την επικράτειά τους, και εάν το διαθέτουν πληροφορίες που παρέχουν «εύλογους λόγους» για να πιστεύουν ότι τα φορτία περιέχουν όπλα, τα κράτη μπορούν να τα απαγορεύσουν, να διακόψουν την πορεία τους. Χρειάζεται μόνο μια έκθεση που να εξηγεί τους λόγους για τις επιθεωρήσεις και τις κατασχέσεις τους.
Ο συνασπισμός υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας επικαλέστηκε το ψήφισμα αυτό, επιτρέποντας τον αποκλεισμό των λιμανιών της Υεμένης και ένα σημαντικό αεροδρόμιο, καθώς και επιθεωρήσεις που ξεπερνούν κάθε νόμιμη ανησυχία σχετικά με τα όπλα. Όλα αυτά καθυστερούν φυσικά την παράδοση ανθρωπιστικής βοήθειας, συμβάλλοντας σε σοβαρή έλλειψη τροφίμων και άλλων κρίσιμων αναγκών.
Ο συνασπισμός επίσης δεν συμμορφώθηκε με τις (πολύ μετριοπαθείς) απαιτήσεις του ψηφίσματος για την παρακολούθηση και την υποβολή εκθέσεων. Και το Συμβούλιο Ασφαλείας με τη σειρά του δεν έκανε τίποτα για να διευκρινίσει το πεδίο ή την πρόθεση του ψηφίσματος ή να αντιμετωπίσει την άρνηση της Σαουδικής Αραβίας να συμμορφωθεί με αυτήν.
Είναι γεγονός, ότι από το τέλος του ψυχρού πολέμου, το Συμβούλιο Ασφαλείας συχνά χρησιμοποίησε ένα είδος «εξουσιοδότησης», καλώντας τα κράτη μέλη να αναλάβουν άμεσα τα καθήκοντα αυτά, χωρίς σαφή εποπτεία από το Συμβούλιο και επιτρέποντας στα κράτη να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους. Μέσω αυτού του μηχανισμού, το Συμβούλιο Ασφαλείας εμμέσως επιτρέπει την αδιάκριτη δολοφονία αμάχων ή αποκλεισμών που οδηγούν σε εκτεταμένο λιμό. Αυτό συμβαίνει και στην Υεμένη. Και παρόλο που η Σαουδική Αραβία επικαλείται συχνά αυτοάμυνα ή άλλες δικαιολογίες για την παρέμβασή της στις θαλάσσιες αποστολές, ακόμη πιο συχνά επικαλείται την απόφαση 2216 του Συμβουλίου Ασφαλείας ως αρχή της.
De facto αποκλεισμοί
Έτσι, λίγο μετά την έγκριση του ψηφίσματος 2216 τον Απρίλιο του 2015, ο συνασπισμός υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας περιόρισε την πρόσβαση στα λιμάνια της Υεμένης, κρατώντας και ελέγχοντας όλα τα πλοία που επιδιώκουν την είσοδο ενώ ταυτόχρονα δεν τήρησαν την απαίτηση του ψηφίσματος να υποβάλουν έκθεση στο Συμβούλιο που να εξηγεί τις επιθεωρήσεις ή τις κατασχέσεις τους. Η Ομάδα Εμπειρογνωμόνων του Συμβουλίου Ασφαλείας για την Υεμένη δήλωσε ότι αυτό «υπονομεύει τις διασφαλίσεις που επιδιώκουν να μην καταστρατηγηθεί το καθεστώς κυρώσεων για την επίτευξη μονομερών στόχων».
Πριν από τον εμφύλιο πόλεμο, η Υεμένη είχε βασιστεί στις εισαγωγές για το 90% των τροφίμων, των ιατρικών προμηθειών και των καυσίμων. Έτσι οι αποκλεισμοί αυτοί είχαν καταστροφικό αντίκτυπο, προκαλώντας καθυστερήσεις στην παροχή τροφίμων, καυσίμων και κρίσιμων ανθρωπιστικών προμηθειών. Μέχρι τον Ιούνιο του 2015, οι εισαγωγές μειώθηκαν κατά 85%. Μόνο το ένα δέκατο των απαιτούμενων καυσίμων κάθε μήνα ήταν σε θέση να περάσουν τον αποκλεισμό των λιμένων από το συνασπισμό.
Τον Νοέμβριο του 2017, μετά από εκτόξευση από τους αντάρτες Χούθι ενός πυραύλου στη Σαουδική Αραβία, ο συνασπισμός επέβαλε πλήρη αποκλεισμό στην Υεμένη, επικαλούμενος την αυτοάμυνα. Οι περιορισμοί τον Νοέμβριο του 2017 είχαν ως αποτέλεσμα την καθυστέρηση ή την εκτροπή πάνω από 750.000 τόνων εμπορικών και ανθρωπιστικών αγαθών. Τον Μάιο του 2018, οι εισαγωγές ανθρωπιστικής βοήθειας έγιναν αποδεκτές, αλλά οι εμπορικές εισαγωγές τροφίμων και καυσίμων έφτασαν να είναι ακόμα χαμηλότερες από το επίπεδο πριν από τον ναυτικό αποκλεισμό από τον συνασπισμό.
Η Υεμένη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές, ιδίως μετά την καταστροφή των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και την εγχώρια παραγωγή τροφίμων από τις αεροπορικές επιδρομές που προκάλεσε η Σαουδική Αραβία. Έτσι, η μείωση των αποστολών τροφίμων και καυσίμων δημιούργησε σοβαρές ελλείψεις τροφίμων, οδηγώντας σε συνθήκες λιμού.
Τον Σεπτέμβριο του 2018, η Υπηρεσία Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ (OCHA) ανέφερε ότι η Υεμένη αντιμετώπιζε τώρα μία από τις μεγαλύτερες ανθρωπιστικές κρίσεις στον κόσμο με 22,2 εκατομμύρια ανθρώπους που χρειάζονται βοήθεια, συμπεριλαμβανομένων τροφίμων και ασφαλούς νερού.
Ενώ λοιπόν το ανθρώπινο κόστος του αποκλεισμού είναι σαφές, η αιτιολόγηση του ναυτικού αποκλεισμού είναι αμφίβολη στην καλύτερη περίπτωση. Τον Μάιο του 2016 ο μηχανισμός ελέγχου και επιθεώρησης των Ηνωμένων Εθνών για την Υεμένη (UNVIM) δημιουργήθηκε για να επιθεωρήσει τα εμπορικά πλοία που εισέρχονται στα λιμάνια ώστε να συμμορφωθούν με τους περιορισμούς όπλων που περιέχονται στο ψήφισμα 2216. Ωστόσο, ακόμη και μετά την επιθεώρηση των πλοίων από την UNVIM, ο συνασπισμός συχνά τους κρατούσε για αρκετές εβδομάδες χωρίς χορήγηση άδειας. Αυτή συνέχισε να είναι η πρακτική, παρόλο που δεν βρέθηκαν όπλα ούτε από την UNVIM ούτε από τον συνασπισμό τα τρία χρόνια που διενεργούνται οι επιθεωρήσεις αυτές.
Η διαδικασία αυτή είχε ως αποτέλεσμα οικονομικές απώλειες και κινδύνους για τους φορτωτές και τους προμηθευτές. Οι καθυστερήσεις ενδέχεται να κοστίζουν στους πλοιοκτήτες έως και 30.000 δολάρια την ημέρα.
Τον Αύγουστο του 2018, η έκθεση της UNHCHR σημείωσε ότι κατά τις επιθεωρήσεις της (στα ίδια πλοία που είχε ήδη επιθεωρήσει η UNVIM), ο συνασπισμός «αρνήθηκε την είσοδο στα πλοία με φαινομενικά αυθαίρετη βάση. Ο συνασπισμός δεν έχει δημιουργήσει γραπτό κατάλογο απαγορευμένων αντικειμένων και τα αντικείμενα μπλοκάρονται χωρίς προειδοποίηση». Ως αποτέλεσμα, οι έμποροι και οι φορτωτές διστάζουν να προμηθεύουν προϊόντα στην Υεμένη.
Και γενικότερα όμως… Η έκθεση του Ύπατου Αρμοστή των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν μπορεί λογικά να αναμένεται ότι οι ναυτικοί περιορισμοί του συνασπισμού θα επιτύχουν το συγκεκριμένο και άμεσο στρατιωτικό πλεονέκτημα της πρόληψης του λαθρεμπορίου όπλων του Χούθι. Η έκθεση σημείωσε: «Δεν υπάρχει πιθανό στρατιωτικό πλεονέκτημα που να δικαιολογεί τέτοιες συνεχείς και ακραίες δοκιμασίες σε εκατομμύρια ανθρώπους».
Ο πραγματικός ρόλος του Συμβουλίου Ασφαλείας
Το Συμβούλιο Ασφαλείας συχνά δεν παρεμβαίνει σε καταστάσεις που περιλαμβάνουν επιθέσεις, εγκλήματα πολέμου ή παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπου εμπλέκονται τα συμφέροντα των μόνιμων μελών ή των πελατειακών τους κρατών. Αλλά υπάρχει και μια άλλη πρακτική που είναι πολύ λιγότερο προφανής: ο εκβιασμός του Συμβουλίου με την ιδιαίτερη ατζέντα των μόνιμων μελών και των συμμάχων τους.
Το Συμβούλιο Ασφαλείας παραχωρεί το πρότυπο ενός θεσμού παγκόσμιας διακυβέρνησης στους Σαουδάραβες και στον συνασπισμό τους. Την ίδια ώρα παρέχει με όπλα από τρία από τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου – τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία – τους Σαουδάραβες. Έχοντας μάλιστα εξουσιοδοτήσει τις δυνάμεις υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας με την απόφαση 2216, το Συμβούλιο δεν κατάφερε να κρατήσει τους ελάχιστους μηχανισμούς επιτήρησης και λογοδοσίας. Έτσι, δεν είναι μόνο ότι το Συμβούλιο Ασφαλείας δεν κατάφερε να αναλάβει δράση σε μια κρίση. Στην πραγματικότητα, έκανε πολλά για να την θέσει σε κίνηση.
Είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι το Συμβούλιο Ασφαλείας υιοθέτησε ψήφισμα που πρότεινε ρητά να αποκλειστεί ένας άμαχος πληθυσμός και να αποφευχθεί η παράδοση τροφίμων, καυσίμων και εξοπλισμού για την επεξεργασία των υδάτων, καθώς αυτό θα παραβίαζε σαφώς τις πιο βασικές αρχές του διεθνούς δικαίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Εξάλλου, οι δηλωμένοι από το Συμβούλιο στόχοι που εμποδίζουν τις μεταφορές όπλων – είναι νόμιμοι και εντός της εντολής της, ενώ η έγκριση για την επιβολή του εμπάργκο όπλων αν και αόριστη, υπάρχει.
Η απόφαση για την κατάργηση του εμπορίου στην Υεμένη καθίσταται αποδίδεται λοιπόν σε άλλους παράγοντες – όχι στο Συμβούλιο Ασφαλείας ή στον συνασπισμό, αλλά στους προμηθευτές και τις ναυτιλιακές εταιρείες. Έτσι, τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας μπορούν να αποστασιοποιηθούν από την αυξανόμενη πείνα και την ταχεία εξάπλωση της επιδημίας χολέρας. Εξάλλου, δεν είναι τεχνικά η δουλειά τους. Αλλά είναι το πιθανό και προβλέψιμο αποτέλεσμα των συνθηκών που έχουν δημιουργήσει σκόπιμα.
Υπενθυμίζεται πως η γεωγραφική θέση της Υεμένης τής προσδίδει μεγάλη γεωπολιτική σημασία. Παρότι κάποτε υπήρξε μία από τις αρχαιότερες κοιτίδες πολιτισμού στη Μέση Ανατολή, σήμερα είναι η φτωχότερη χώρα του αραβικού κόσμου.
tvxs.gr
